2024-03-28T21:50:17Z
https://mcal.yazd.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=231
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
بررسی سرعت روایت در رمان «المصابیح الزرق» حنامینه
عبدالله
رسول نژاد
حسن
سرباز
سودابه
خسروی زاده
زمان از عناصر مهم در هنر داستاننویسی به شمار میرود و داستان درمقایسه با انواع ادبی دیگر، ارتباط بیشتری با زمان دارد. زمان را میتوان چارچوب اساسی داستان نامید که حوادث در طول آن پیشرفت میکنند و به وسیلهی آن مراحل مختلف داستان شناخته میشود. یکی از جنبههایی که ژرار ژنت منتقد ساختارگرای فرانسوی در مورد عنصر زمان در رمان بررسی کرده است، بحث تداوم )دیرش زمانی( یا سرعت روایت است که در آن، رابطهی میان زمان داستان و زمان متن مورد بررسی قرار میگیرد. در این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مقولهی سرعت روایت در رمان «المصابیح الزرق» حنامینه مورد بررسی قرار گرفته و روشن شده که حنامینه نتوانسته است در آن از ناهماهنگیهای بین زمان داستان و زمان متن دور بماند، بلکه در لابلای روایت حوادث، گاهی با افزایش سرعت و گاهی با کاهش سرعت روایت مواجه هستیم. وی در بخشهای مختلف رمان، با بهرهگیری از تکنیکهایی مثل حذف و تلخیص موجب افزایش سرعت روایت و با بکارگیری تکنیکهایی مثل درنگ توصیفی و گفتگو موجب کاهش سرعت روایت شده است. بررسی میزان موفقیت نویسنده در بکارگیری این تکنیکها جهت زیبایی رمان و گیرایی آن از اهداف این پژوهش است.
روایت
زمان
تداوم
حنامینه
المصابیح الزرق
2017
10
23
1
24
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1107_61d6965d6c9af8eb0067d545fbac38ab.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
خوانش ساختار اندیشگانی و بینافردی اشعار فاروق جویده براساس رویکرد نقشگرای هلیدی (مطالعه مورد پژوهانه: ده قصیده)
فرهاد
نادری
سمیه
نادری
اشعار فاروق جویده بازنمود اعتراض، انتقاد و اندیشههای مبارزهطلبانۀ شاعری روشن فکرست که علیه نابسامانیهای سیاسی و اجتماعی جامعۀ خود قد برافراشتهاست؛ از این رو، با عنایت به اهمیت به کارگیری نظریات علمی در فهم بهتر متون ادبی، این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی اشعار فاروق جویده در دو سطح اندیشگانی و بینافردی بر اساس نظریه نقشگرای هلیدی پرداخته است. به منظور تحلیل بهتر ده قصیده که دارای اندیشههایی مبارزه طلبانه بود، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان میدهد که فاروق جویده در اشعار خویش از نقشِ بینافردی و اندیشگانی به خوبی بهره برده است؛ در سطح بینافردی، استفادۀ فراوان از بندهای خبری، بر قطعیت دیدگاه شاعر نسبت به وضعیت نابهسامان مردم مصر در سایۀ خفقان و استبداد دلالت دارد، پس از جملات خبری، بسامد بالای جملات التزامی بر ارزش هنری اشعار وی افزوده است، چنانکه در تمامی موارد روح مبارزهطلبی را در وجود مخاطب میدمد و او را به انقلاب دعوت میکند. و اما رویارویی شاعر با جهان بیرون، غالبا واقعی و کنشگرانه است؛ به گونهای که در بین فرآیندهای ششگانه، فرآیند مادی پربسامدترین فرآیند قلمداد میشود، پس از آن فرآیند ذهنی و کلامی نیز از فراوانی نسبتا بالایی برخوردارند.
رویکرد نقشگرا
ساختار اندیشگان
بینافردی
شعر
فاروق جویده
2017
10
23
25
54
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1108_90880fcbb5610f1eba54d04d52ca1a92.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
تحلیل مفهوم «فرودست» گایاتری اسپیواک در رمان «مملکة الفراشة» اثر واسینی الاعرج با مطالعه موردی زنان
بی بی راحیل
سن سبلی
سید حسن
فاتحی
واسینی الاعرج، رماننویس معاصر الجزائری در رمان «مملکة الفراشة»، قالب ادبی رمان را وسیلهای برای بازنمایی مشکلات فرودستان و از جمله زنان نمودهاست. پژوهش حاضر، بر آن است شخصیت زنان را در این رمان از دیدگاه «گایاتری اسپیواک» بررسینماید. وی همزمان رویکردی فمنیستی-پسااستعماری دارد و یکی از شخصیتهای برجستهی «مطالعات فرودستان» است که در آن افراد بیخانمان، کشاورزان فقیر، کارگران روزمزد و زنان به عنوان مصادیق واژهی «فرودست» معرفیشدهاند، اما تمرکز اسپیواک بر فرودست مونث و یا زنان است. هدف مطالعات فرودستان و از جمله اسپیواک، بازنمایی صدا، عاملیت و ذهنینت فرودستان است. این پژوهش مبتنی بر شیوهی توصیفی- تحلیلی است و نتایج حاکی از آن است که واسینی الاعرج در این رمان با اعطای مرکزیت به زنان از طریق روایت رمان از نگاه و زاویهی دید یک زن؛ صدای آنان را منعکس نموده و با اعطای ویژگیهایی چون فعالیت اجتماعی، روابط متکی به منطق، حق انتخاب همسر، توانایی دیدن و نوشتن به زنان، عاملیت آنان را نشان داده و ذهنیت رایج پیرامون زنانرا واسازی کرده و فرودست جنسیتی واقع شدن زنان را در اموری چون ازدواج اجباری به دلیل ترس از بالارفتن سن، چند همسری مردان و اعطای حق طلاق به مردان، پسردوستی و ... به تصویر کشیدهاست.
مطالعات فرودستان
گایاتری اسپیواک
زنان فرودست
واسینی الاعرج
مملکه الفراشه
2017
10
23
55
75
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1109_dcf9a92ad2d4f3d8acb2e119a1429686.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
ریختشناسی داستان «بازگشتبهحیفا» غسّان کنفانی بر اساس الگوی کلودبرمون
حسن
گودرزی لمراسکی
مهدی
اسدی
نگاه ریختشناسانه به آثار ادبی ازشیوههایی است که یک الگوی کلی جهت تحلیل آثار ادبی ارائه میدهد؛ چرا که ریختشناسی به معنای شناخت شکل و ساختار یک اثر و چگونگی تاثیر آن بر مضمون و محتوا است. درزمینه ریختشناسی داستان، افراد بسیاری برای ارائه یک الگوی مناسب تلاشکردهاند که از جمله آنها میتوان به کلودبرمون، زبان شناس و روایتشناس فرانسوی اشاره کرد. در این پژوهش، داستان «بازگشتبهحیفا» از آثار مشهور نویسنده فلسطینی غسانکنفانی، براساس نظریه کلود برمون در سه کارکرد امکان یا استعداد، فرآیند و پیامد مورد بررسی قرار میگیرد و اثبات میشود که نویسنده با کنار هم قراردادن پیرفتها وتوالیهای مختلفی چون ساده و مرکب، زنجیرهای، انضمامی و پیوندی، باعث بوجودآمدن طرح و پیرنگی منسجم در داستان میگردد. نتایج پژوهش، حاکی از آن است که این داستان با الگوی برمون مطابقت دارد و نویسنده با استفاده از امکان و فرآیند و نتیجه به عناصر روایی مانند تغییر موقعیتها، نظم توالیهای گوناگون، انواع شخصیت، قدرت انتخاب دادن به قهرمان و شکست قهرمان توجه داشته است.
ریختشناسی
بازگشتبهحیفا
کلودبرمون
توالی و پیرفت
2017
10
23
77
99
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1110_29731bdd37d4a19919d90d441efd1ddb.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
نمادها و نشانههای «کودکی و جنگ» در شعر سمیح القاسم
حسین
عابدی
تورج
زینی وند
فاطمه
کلاهچیان
یکی از شگردهای اساسی شاعران پایداری فلسطین در تبیین جلوههای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مقاومت، کاربرد نمادها و نشانههای مربوط به کودک جنگ است. این ویژگی که از وزینترین محملهای تشخّص معنا و فرم شعر مقاومت فلسطین به شمار میرود، در شعر سمیح القاسم نمودی بارز و تعیینکننده دارد. بر این اساس، موضوع پژوهش حاضر، توصیف و تحلیل برجستهترین نشانههای شعر سمیح در این راستا؛ اعم از عنوان اشعار، زمان، مکان و شخصیتهای روایی است. یافتههای تحقیق نشان میدهند، در اشعار سمیح القاسم که تماماً «درباره کودک» سروده شدهاند؛ نه «برای کودک»، نشانههای وابسته به زمان در سه شاخه کودکی، زمان از دست رفته و بازگشت به زادبوم، نشانههای مکان؛ مانند قدس، مدرسه، وطن و زندان، در کنار نشانههای مربوط به شخصیتهای عام و خاص؛ نظیر پدر، مادر، کودک شهید و اشغالگر، پربسامدترین نشانهها هستند. در رویکرد کلّی شاعر به واقعیت کودک جنگ، مقارنت مفهوم اندوه، ناامیدی و پایداری مشهود است. نتیجه این نگرش، تکرار مولّفه مقاومت تراژیک در محتوای این دسته از اشعار اوست.
نماد
نشانه
کودکی و جنگ
شعر پایداری فلسطین
سمیح القاسم
2017
10
23
101
125
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1111_47628bf6c2f7c2eb99fbf4c20071d52c.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
بازتاب «سنت» و «تجدد» در قصرالشوق نجیب محفوظ
سعید
حسام پور
حسین
کیانی
مدینه
کرمی
مصر، با تمدنی چند هزار ساله و سنتهای ریشهدار در پایان سدهی 18، به دنبال حملهی ناپلئون با تمدن نوین اروپایی آشنا شد. این آشنایی، مقدمهی رویارویی «سنت» و «تجدد» را در این کشور فراهم کرد. بازتاب تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ حاصل از این رویارویی را میتوان در آثار داستانی معاصر مصر بررسی کرد. قصرالشوق نجیب محفوظ، به عنوان دومین رمان از مجموعهی سهگانه، داستانی است که میتوان پیامدهای حاصل از جدال سنت و مدرنیته را در آن کاوید. تقابل مردسالاری و حضور و حقوق زن در اجتماع، بحران هویت و سرگشتگی روشنفکر، غربگرایی،آزادی فردی و تقابل علم و دین، پیامدهایی هستند که در پژوهش حاضر به آن پرداخته شده است. براین اساس، تضادهای روحی کمال، به عنوان روشنفکر جامعه که به صورت تقابل طبقهی متوسط و اشراف، عقل و عشق، دنیای واقعی و آرمانها، علم اروپایی و دین اسلام بروز مییابد، نتیجهی تقابل استبداد (سنت) و استعمار (تجدد) در مصر است و انحراف اخلاقی، پوچگرایی و بیمعنایی زندگی، پیامد منفی این تقابل در زندگی روشنفکرانی چون اوست. غربگرایی، کمال و خانوادهی شداد را در برزخ سنت و تجدد گرفتار کرده است. پیشرفت آزادی فردی و حقوق زن از نتایج مثبت تجدد در قصرالشوق نسبت به بینالقصرین است. علم اروپایی میکوشد خود را جایگزین اندیشههای سنتی دینی سازد و تا حدی هم موفق میشود.
مصر
سنت
تجدد
قصرالشوق
نجیب محفو
2017
10
23
127
153
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1112_abde72ec319adf5e3b5ff19affdd7bc2.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
بازخوانی اسطورۀ اوزیریس در شعر سمیح القاسم بر اساس الگوی جوزف کمبل
علی
نجفی ایوکی
اعظم
صدری
یکی از مهمترین اسطورههایی که با بارمعنایی رستاخیز و خیزش دوباره در شعر معاصر عربی حضوری چشمگیر دارد و حجم انبوهی از دفترهای شعری شاعران را به خود اختصاص داده، اسطوره اوزیریس مصری است. سمیح القاسم شاعر معاصر فلسطین (1939-2014) از جمله شاعرانی است که در سه مرحله به این اسطوره توجهی نشان داده است به گونهای که با مرحله سهگانه الگوی سفرِ تک اسطوره قهرمان «جوزف کمبل» نظریهپرداز مشهور آمریکایی قابل تطبیق و اعمال است. سه مرحلهای که شاعر از اسطوره یادشده الهام گرفته در سه سروده «علیقلعةالامبراطور»،«حواریّةالعار» و «اوزیریسالجدید» تجلی پیدا کرده است که به ترتیب با مرحله سهگانه الگویِ «عزیمت»، «تشرف» و «بازگشت» همخوانی دارد. در پرتو این شناخت، پژوهش حاضر میکوشد با روش توصیفی- تحلیلی ضمن بررسی چگونگی حضور شخصیت اسطورهای اوزیریس و شیوههای فراخوانی و به کارگیری آن را در شعر شاعر، میزان پایبندی وی به الگوی مورد نظر را مورد واکاوی و تحلیل قرار دهد. برداشت این است که سمیح القاسم شاعری متعهد و پایبند به سرزمین مادری است که باتوجه به نگاه خاص خود و نیاز جامعه معاصر، با بیانی نمادین، اسطورها وزیریس را همانند انگاری و باز آفرینی کرده است.
سمیح القاسم
اسطوره
اوزیریس
جوزف کمبل
فلسطین
اشغال
2017
10
23
155
173
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1113_57cfadd7fa8c8d9018695980421e9256.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
بررسی موتیف "أرض" در رمان "الحرب فی برّ مصر" از یوسف القعید
سید اسماعیل
حسینی اجداد
شهرام
دلشاد
"موتیف" یکی از پربسامدترین واژگان نقد ادبی معاصر به تکرار موسیقیوار و نظاممند برخی از سازهها از قبیل جمله، عبارت، واژه، اصطلاح در متن اطلاق میشود که در شکلدهی به محتوا و سبک اثر نقش دارد. در متون روایی با شناخت موتیف میتوان به درونمایه و سبک اثر پیبرد و همچنین بهکارگیری موتیف روشی برای ایجاد انسجام و پیوستگی در متن است. پژوهش حاضر در تلاش است موتیف "أرض" (زمین)، جلوهها و کارکردهای آن را در رمان مشهور "الحرب فی برّ مصر" از رمان نویس مصری "یوسف قعید" مورد بررسی قرار دهد تا دلالتهای زیرین آن و کارکرد و نقشی که در رمان ایفا میکند را کشف نماید. این پژوهش با اتکاء بر روش توصیفی – تحلیلی در سه محور به بررسی کارکرد موتیف أرض در رمان میپردازد. نتیجه نشان میدهد قعید در رمان مزبور این موتیف را به شکلی سازمانیافته در تمامی بخشهای رمان قرار داده و دیدگاه راویان داستان با این موضوع گره خورده است و هر راوی ایده خاص خود را از أرض ارائه میدهد که جمعاً باعث شکلگیری مفهوم واحدی میگردد و آن ارزش حیاتی زمین برای شخصیتهای رمان است.
موتیف
الأرض
یوسف القعید
الحرب فی برّ مصر
کارکرد
2017
10
23
175
195
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1114_241e8dca259c0222104ed678d1084f95.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
نشانهشناسی رمزگانهای زبانی در سروده «عودة سندباد» از «علی فوده»
فاطمه
جمشیدی
وصال
میمندی
فاطمه
قادری
رضا
افخمی عقدا
یکی از رویکردهای جدید در بررسیهای ادبی که توجّه بسیاری از ناقدان و پژوهشگران را به خود معطوف داشته، واکاوی نشانهها و رمزگانهای تشکیل دهنده متون ادبی است. نشانهشناسی به دانش بررسی نظامهای نشانهای مختلف همچون زبان، تصاویر و علامتهای وضعی اطلاق میشود و یکی از مفاهیم بنیادی آن یعنی رمزگان، به منزله چهارچوبی است که نشانهها در آن معنا مییابند. از آنجا که ادبیات با علوم انسانی در ارتباط نزدیک است، ناقدان ادبی نیزاز خدمات نشانهشناسی رمزگانها و شیوههای تأویل آنها در بررسی متون، بینصیب نمیمانند. این پژوهش که از نوع کیفی است، به روش توصیفی تحلیلی وبا استفاده از منابع کتابخانهای نوشته شده و با هدف نشانهشناسی مهمترین رمزگانهای زبانی سروده «عودة سندباد» از «علی فوده» (1946 - 1982م) و میزان هماهنگی آنها با شرایط زندگی شاعر و نقشی که در انسجام این سروده داشتهاند، انجام شده و در نهایت دریافته است که شخصیّت شاعر و روحیّات وی در رمزگان مربوط به صاحب متن و رمزگان اسطوری تجلّی یافته و انسجام سروده از رهگذر رمزگان فرم و رمزگان روایی حاصل گردیده و میزان ادبیّت آن مرهون دو رمزگان زیبایی شناختی و بینامتنی شعری است.شایان ذکر است که آوردن واژه «سندباد» در عنوان سروده که سبب تداعی داستان این شخصیت اسطوری و کنکاش برای یافتن شباهت میان سراینده این قصیده (علی فوده) و سندباد اسطوری میشود، مهمترین علّت گزینش سروده مذکور جهت نشانهشناسی رمزگانهای زبانی آن است.
نشانه شناسی
رمزگان
علی فوده
قصیده «عودة سندباد»
2017
10
23
197
225
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1115_b099007aa3612d211bddf0fdfb4dc56c.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
بازنمایی عقدۀ حقارت در شخصیت قهرمان داستان «إمرأة عند نقطة الصفر» اثر نوال سعداوی
احمد رضا
صاعدی
رمان «امرأة عند نقطة الصفر» نوشته نوال السعداوی، روانپزشک و نویسنده پرکار ادبی و سیاسی مصر، روایتگر ناکامی، شکست و حقارتهایی است که «شخصیت» قهرمان داستان، در سطح خرد روایت و جامعه معاصر مصر، در سطح کلان روایی بدان مبتلا گشته است. بر این اساس در این نوشتار تلاش شده است تا با تکیهبر رویکرد «روانشناختی فرد نگرِ آلفرد آدلر»، یکی از مهمترین موتیفها و درونمایههای این نظریه بنام « عقدۀ حقارت» در پرداخت هزارتوهای «شخصیت» قهرمان داستان به روش توصیفی- تحلیلی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. از اینرو و در پی پاسخ به سؤال اصلی پژوهش مبنی بر چیستیِ مهمترین عوامل مؤثر در شکلگیری «عقدۀ حقارت» و چگونگی بازتاب آن در منش و رفتار «فردوس» قهرمان داستان، یافتههای تحقیق نشان میدهد که با در نظر گرفتن نقش دوران کودکی و روابط اجتماعیِ قهرمان داستان، شدت احساس حقارت وی از «به خود رهاشدگی کودک و محرومیت او از محبت و تربیت» نشأت گرفته است و این امر او را نه بهسوی برتریجویی که به سمت کمتری و عدم تلاش برای «جبران» و درنهایت به خودکشی سوق داده است.
نوال سعداوی
إمراة عند نقطة الصفر
شخصیت
عقده حقارت
جبران
2017
10
23
227
245
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1116_49506859a7f8ff70d4c9b0b793590a87.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1396
7
13
فایل PDF کامل مقالات
2017
10
23
1
245
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1117_07ed76fe6eba880935fe89579344be9b.pdf