2024-03-29T06:14:12Z
https://mcal.yazd.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=242
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1397
8
14
بررسی «سوژه» و «دیگری» در برخی اشعار ریتا عودة از منظر نقد روانکاونهی ژاک لاکان
مهین
حاجی زاده
صدیقه
حسینی
آرزو
شیدایی
ژاک لاکان با پیوند روانکاوی پست مدرن و زبانشناسی نظریهی ناخودآگاه زبان و متن را مطرح نمود. وی مراحل رشد «سوژه» را با گذر از «نظم خیالی» و «آینهای»، «نظم نمادین» و «نام پدر» و «امر واقعی»، از طریق زبان و «دیگریبزرگ» و «کوچک» معرفی و تحلیل میکند. در این روند شعر و هنر جایگزین «حس فقدان» میشود. ریتا عودة شاعر و سوژهای است که هویتش را در ارتباط با «دیگری» و گذر از این مراحل بازسازی میکند تا این هویت را بر تمامی احتمالات ممکن تحمیل کند. در این راه زبان ناخودآگاه «سوژه» همان «دیگری بزرگ» است که گاه وی را فراتر از «نظم نمادین» (قوانین اجتماعی و فرهنگی) میبرد. این «دیگری بزرگ» از نظر لاکان در نتیجهی ناخودآگاه، «میل» و «فقدان سوژه»، خالق هویتی سیال و چند پاره خواهد بود که در شعر ریتا عودة بازنمایی میشود. مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی «سوژه» و «دیگری» در برخی اشعار ریتا عودة میپردازد، شاعری که در خاورمیانه و فلسطین زندگی میکند و به عنوان یک شاعر زن، شاهد چالش هویت، گسست، یکپارچگی، ناامیدی و بازسازی هویت در شعر وی هستیم. کل این روند در ارتباط مستقیم با «دیگری» جریان پیدا میکند، به همین دلیل میتوان براساس نظریات ژاک لاکان نحوهی تولد «سوژه»، «فاعل شناسا» و «حضور دیگری» و «حس فقدان» را در اشعار وی لمس کرد.
نقد روانکاوانه
ژاک لاکان
ریتا عودة
«دیگری»
«سوژه»
2018
07
23
1
26
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1180_8fe13c282ead9f9ace019884836ac2a9.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1397
8
14
چیرگی فراخود بر خود در نمایشنامه عراضه الخصوم و پردازش روانکاوانه شخصیت اصلی «ام سلیم»
ناصر
قاسمی
یدالله
ملایری
محمد
طهماسبی
نقد روانکاوانه یکی از رویکردهای نقد ادبی است که حدود یک قرن از عمر آن میگذرد. در این رویکرد نقدی، اثر ادبی از منظر روانشناسی نقد و تحلیل میشود. یکی از نمایشنامههای عربی که قابلیت خوانشِ روانکاوانه را دارد نمایشنامه "عراضة الخصوم" نوشتهی "علی عقلة عرسان" ادیب سرشناس سوری (1940م) است. در این نمایشنامه شخصیت "امسلیم" جهت دستیابی به اهدافش، کُنش و واکنشهای فراوانی از خود نشان میدهد که بسیاری از این رفتارها برخاسته از ناخودآگاه اوست. مقاله حاضر در پی آن است که رفتار ام سلیم را بر اساس ساختارهای شخصیت، با تکیه بر نظریهی ناخودآگاه فروید بررسی نماید. امسلیم شخصیت بنیادین این نمایشنامه است که طبق خواستههای فراخود رفتار میکند. فراخود او جهت رسیدن به اهدافش به مرحله غیر عقلانی رسیده و همین باعث تعارض بین خود و فراخود او میشود. نتیجهی این تعارض، چیرگی فراخود بر خود است و در حقیقت امسلیم در این نمایشنامه نماد فراخود است. او همچنین در دو موقعیت برای رهایی از فشار روانی و اضطراب به ساز و کار دفاعی بازگشت دست برده است.
علی عقلة عرسان
عراضة الخصوم
نقد روانکاوانه
خود
فراخود
2018
07
23
27
44
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1181_1c96e33b2e1e34caadfe94b8ac114925.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1397
8
14
تحلیل نشانهشناختی اجتماعی حضور کودک در داستانهای کوتاه غسان کنفانی (بررسی موردی داستان کوتاه «جدران من حدید»)
تورج
زینی وند
سمیه
صولتی
داستان کوتاه «جدران من حدید» نوشتۀ غسان کنفانی نمودی از ارزشها و مفاهیم انسانی و آزادیخواهانه است که دنیای پرهیجان و رنگارنگ کودک را به فضایی واقعی یعنی تجربۀ هزاران فلسطینی نزدیک میکند که غربت و آوارگی را با تمام وجود حس کردهاند. در این مجال سعی شده است به شیوۀ توصیفی تحلیلی و با تکیه بر روابط زبانی و فرا زبانی در مطالعات نشانهشناختی اجتماعی مایکل هلیدی ضمن تحلیل چگونگی رمزگزاری واقعیت انسان فلسطینی، بازنمود غربت و دوری اجباریاز وطن، بارزترین نشانههای حضور کودک و ارتباط وی با این مفاهیم در داستان مذکور بررسی شود. نتایج پژوهش حاکی از این است که نویسنده در این داستان فریادها و دغدغههایش را برای کودکان ترسیم میکند تا در ریشه و بنمایۀ جامعه موثر واقع شود؛ وی بهخوبی دریافته که کودک در پیفهم واقعیتهاست، لذا فرایندهای ذهنی و ادراکی بیشترین بسامد را در رمزگزاری واقعیت و درک مفاهیمی انتزاعی از قبیل آزادی، اسارت، غربت برعهده گرفتهاست، ضمن اینکه از قدرت روابط فرازبانی همچون نشانههای زمانی و مکانی، نوع نگاه، حالات چهره و رفتار به عنوان تکمیلکنندۀ معنا و در راستای القای پیام غافل نمانده است.
نشانه شناسی اجتماعی
مایکل هلیدی
حضور قهرمان کودک
غسان کنفانی
داستان کوتاه جدران من حدید
2018
07
23
45
65
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1182_fb8249c4cf8b032cbd93fe593b71c9b3.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1397
8
14
خوانش نمایشنامه «الأمیرة تنتظر» و «مسافر لیل» بر مبنای طرح سپهر نشانه ای یوری لوتمان
فرهاد
رجبی
طاهره
شکوری
برقراری هر نوع کنش ارتباطی در نظامهای اجتماعی، نیازمند نقش راهبری واحد نشانگی است. این عنصر به عنوان کوچکترین سازوکار کارکردی، توجه بسیاری از اندیشمندان را به خود معطوف داشته است. مهم ترین وجوه آن، رویکرد نشانه شناختی «یوری لوتمان» است که به عنوان حلقۀ اتصال جامعه شناسی و ادبیات، نیروی خیال را در خدمت جامعه درمیآورد و به عنوان محل تلاقی زبان و فرهنگ «سپهر نشانهای» نام میگیرد. از جمله شاخصترین بسترهای مرتبط با عرصۀ سوگیری اجتماعی، نمایشنامه است در این حوزه و در ادبیات معاصر عربی، حضور ادیبانی همچون «صلاح عبدالصبور» را شاهد هستیم که در برابر قضایای مهم ملی و فراملی به اشکال گوناگون موضع میگیرند. عبدالصبور، همچون «لوتمان» و «پیرس»، نه برای زبان، بلکه برای پهنۀ هستی ساختاری نشانهای قائل است. او با حرکت در سطحی فراتر در راستای موضعگیری خاصش، به برخی اشیاء و تیپها بار نشانهای نو میبخشد. نمونۀ بارز این جریان در نمایشنامههای «الأمیرة تنتظر» و «مسافر لیل» تجلی یافته است. افزون بر قدرت معنیآفرینی شاعر در دو نمایش مزبور، واگراییاش در برابر موضوعی واحد، در دورۀ تاریخی یکسان است. لذا این گفتار برآن است تا مقولۀ حاضر را بر مبنای طرح سپهر نشانهای لوتمان بررسی نماید. راهکار پیشگرفته در این جستار، درک درست فضای نشانهشناختی هریک از نمایشنامهها، بازکاوی نشانههای کاربردی با توجه به نظریه لوتمان میباشد.
عبدالصبور
لوتمان
نمایشنامه
سپهر نشانهای
سوگیری اجتماعی
2018
07
23
67
89
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1183_cedd9857699744c00234a7fb03a276f4.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1397
8
14
رمزوارگی «شهرزاد» در شعر عبدالوهاب البیاتی
سمیه السادات
طباطبایی
نعیمه
پراندوجی
شهرزاد برخاسته از جهان فسون و فسانۀ هزار و یک شب، در وادی ادبیات معاصر عرب قدم گذارده و ادیبان عرب از شهرزاد همچون نمادی کارا در آثار خود بهره گرفتند. عبدالوهاب البیاتی از جمله شاعرانی است که در حوزۀ کاربست چهرههای اساطیری - تاریخی در شعر نو پیشگام است و شهرزاد از چهرههایی است که او از رمزوارهگیاش بهره میگیرد تا از چنبرۀ سنتهای نادرست بر زندگی زن در جامعۀ سنتگرای خود انتقاد کند و مرثیهای بسراید برای کشوری که در چنگال استبداد و استعمار اسیر است و مویه کند بر انسان شهرزدهای که پیوند خود را با مام طبیعت گسسته و پاکی روح خویش را در پای بت شهرنشینی قربانی کرده است. نگارنده در نوشتار پیشرو بر آن است که با جستار در دفاتر شعری البیاتی نقشآفرینیِ شهرزاد را در آنها بررسی و در دلالتهای رمزوارۀ وی کاوش نماید. برای تحقق این مهم ابتدا دفترهای شعر البیاتی در جست و جوی نشانی از شهرزاد، خوانده شد. سپس تلاش شد تا از رهگذر واکاوی رشتههای پیوند میان متن و شهرزاد روشن شود که وی در هر شعر چگونه نقشی میآفریند و شاعر در ورای کاربست این رمزواره کدامین راز را نهان میدارد. نتیجه تحقیق نشان میدهد که شهرزادِ البیاتی از یک سو زنِ دیروز و امروز جامعۀ سنتیِ شاعر است و نماد کشور وی و از دیگر سو نماد زندگی بیآلایش روستایی و پاکیِ بر باد رفتۀ روح بشری است.
عبد الوهاب البیاتی
شهرزاد
دلالت نمادین
2018
07
23
91
118
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1184_5131b09dca459c8a5c4eca7b3c06ca85.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1397
8
14
بررسی بیگانگی مظفر النواب بر اساس نظریه وسیله - هدف مرتن (با تکیه بر قصیده طَلقَةٌ ثُمَّ الحَدَث)
رضا
افخمی عقدا
محسن
زمانی
بیگانگی از جمله مسائل مهم بشر معاصر است که قدمتی به درازای خود انسان دارد. دانشمندان و پژوهشگران حوزههای مختلف تعاریف متعددی از آن ارائه دادهاند. در دوره معاصر دو حوزه روانشناسی و جامعه شناسی رویکردی متفاوتتر به آن داشته است. «رابرت مرتُن» R.Merton (1910-2003م.) جامعه شناس آمریکایی به بررسی این موضوع در قالب ناهنجاریهای اجتماعی پرداخته و نظریه وی به «نظریه وسیله و هدف» معروف گشت. با توجه به این نظریه مظفر النواب (۱۹۳۴م) از جمله شاعران معاصر عراق است که تا حدود زیادی در مسیر اهداف خود و راه رسیدن به آنها (وسیله) با جامعه هم عصر خود اعم از حکومت و عامه مردم بیگانه گشته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی شخصیت نواب بر اساس سنخهای شخصیتی مرتن و مهمترین وسیله و ابزار شاعر به منظور غلبه بر بیگانگی و تأثیر وسیله و اهداف شاعر بر تعابیر و واژههای شعر او در قصیده «طَلْقَةٌ ثُمَّ الحَدَثُ» با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. یافتهها روشن میسازد شخصیت شاعر یک شخصیت ناهمنواست که ساختارهای اجتماعی را ناکارآمد برای رسیدن به هدف میداند و با شیوه تطابق ناهمنوایانه طغیانگری در صدد قیام مسلحانه علیه دستگاههای حاکمه بوده که با ابزارهایی مانند سانسور، عوام فریبی، ... به دنبال حفظ سلطه خود و چپاول ملتها میباشند. فراوانی کاربرد دو وجه خبری و التزامی از بارزترین ویژگی بندهای این قصیده است. علاوه بر این کلمات نشانداری چون «الطلقة، النار، الصمت، الدم، الحزن، الحسین (ع)، خالد اسلامبولی و...»، بر اندیشه ناهمنوایی شاعر اندیشه با جامعه و حکومت و افکار انقلابی وی تأکید میورزد.
مرتن
ناهنجاری اجتماعی – بیگانگی
مظفر نواب – طلقة ثم الحدث
2018
07
23
119
140
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1185_057c45f5365e34739631c68e9cbf8a50.pdf
نقد ادب معاصر عربی
2322-5068
2322-5068
1397
8
14
تحلیل محتوایی و آماری مقالات دوفصلنامه نقد ادب معاصر عربی چاپ دانشگاه یزد
علی
صیادانی
مسعود
باوان پوری
حکیمه
رستمی
در جستار حاضر به بررسی محتوایی و آماری مقالات دوفصلنامه نقد ادب معاصر عربی چاپ دانشگاه یزد پرداخته شده است. این دوفصلنامه یکی از مجلات معتبر در زمینۀ زبان و ادبیات عربی در ایران است. در این پژوهش به بررسی تعداد نویسندگان، مدارک آنها، میزان همتألیفی بین نویسندگان، مراکز و مؤسسات فعال در مجله و... پرداخته شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که این مجله با انتشار70 مقاله در 10 شماره، نظم انتشاراتی خود را رعایت نموده است. آمار مؤلفان حاکی از آن است که 8 مقاله به صورت انفرادی و 62 مقاله نیز با مشارکت گروهی نگاشته شده است که این امر یکی از نقاط قوّت مجله حاضر است. همچنین 44 مقاله از مقالات مشترک به صورت همدانشگاهی و 18 مقاله به صورت غیر همدانشگاهی تألیف شده است که شایسته است مجله تلاش خود را در بهبود این مشارکت مضاعف کند. فرامرز میرزایی و علی سلیمی با 4 مقاله پرتولیدترین نویسندگان بودهاند. 12 مقاله نیز با مشارکت اعضای هیأت تحریریه نگاشته شده که میانگین 59/7 درصد را شامل میشود که مقبول است. ادبیات داستانی و تحلیل اشعار حدود نیمی از موضوعات مقالات را به خود اختصاص داده است که بهتر است شمارههای مجله طبق موضوع خاص تدوین شود. در مجموع 1657 منبع به کار رفته که میانگین مورد استفاده برای هر مقاله 6/23 منبع است که میانگین مقبولی است؛ بیشتر این منابع کتاب هستند که بهتر است از منابع روزآمد یعنی مقاله، پایان نامه و ... نیز استفاده شود. همچنین میانگین عمری 76/55 درصد منابع، بالای 14 سال است.
علمسنجی
تحلیل محتوا
آمار
میانگین عمر
دوفصلنامه نقد ادب معاصر عربی چاپ دانشگاه یزد
2018
07
23
141
162
https://mcal.yazd.ac.ir/article_1186_3185d81097eeeaed8eaa6c567be772fb.pdf