بررسی «سوژه» و «دیگری» در برخی اشعار ریتا عودة از منظر نقد روانکاونه‌ی ژاک لاکان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

10.29252/mcal.8.14.1

چکیده

ژاک لاکان با پیوند روانکاوی پست مدرن و زبانشناسی نظریه‌ی ناخودآگاه زبان و متن را مطرح نمود. وی مراحل رشد «سوژه» را با گذر از «نظم خیالی» و «آینه‌ای»، «نظم نمادین» و «نام پدر» و «امر واقعی»، از طریق زبان و «دیگریبزرگ» و «کوچک» معرفی و تحلیل می‌کند. در این روند شعر و هنر جایگزین «حس فقدان» می‌شود. ریتا عودة شاعر و سوژه‌ای است که هویتش را در ارتباط با «دیگری» و گذر از این مراحل بازسازی می‌کند تا این هویت را بر تمامی احتمالات ممکن تحمیل کند. در این راه زبان ناخودآگاه «سوژه» همان «دیگری بزرگ» است که گاه وی را فراتر از «نظم نمادین» (قوانین اجتماعی و فرهنگی) می‌برد. این «دیگری بزرگ» از نظر لاکان در نتیجه‌ی ناخودآگاه، «میل» و «فقدان سوژه»، خالق هویتی سیال و چند پاره خواهد بود که در شعر ریتا عودة بازنمایی می‌شود. مقاله با روش توصیفی تحلیلی به بررسی «سوژه» و «دیگری» در برخی اشعار ریتا عودة می‌پردازد، شاعری که در خاورمیانه و فلسطین زندگی می‌کند و به عنوان یک شاعر زن، شاهد چالش هویت، گسست، یکپارچگی، ناامیدی و بازسازی هویت در شعر وی هستیم. کل این روند در ارتباط مستقیم با «دیگری» جریان پیدا می‌کند، به همین دلیل می‌توان براساس نظریات ژاک لاکان نحوه‌ی تولد «سوژه»، «فاعل شناسا» و «حضور دیگری» و «حس فقدان» را در اشعار وی لمس کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The “Subject” and “Other” in some poems of Rita Odeh according to Jacques Lacan's psychoanalytical criticism

نویسندگان [English]

  • Mahin Hajizadeh 1
  • Seddigheh Hoseini 2
  • Arezoo Sheidaee 2
1 Associate Professor, Azarbaijan Shahid Madani University
2 Phd Student, Department of Arabic Language and Literature, Azarbaijan Shahid Madani University
چکیده [English]

Jacques Lacan linked postmodern psychoanalysis with linguistics and proposed an unconscious language theory. He introduced and analyzed the stages of “subject” development through language and “other” and “little other” based on the “imaging order”, a“mirror” stage, the symbol or name of “father” and “the real”. In this process, poetry and art are replaced by a “sense of lack”. Rita Odeh is a poetess who reconstitutes her identity in relation to “other” and, by transition from this stage, she imposes her identity on all the possibilities. The unconscious language of the subject is a kind of the Other that takes the symbolic order (social and cultural rules) beyond himself. According to Lacan, Other creates fluid and splits identity through the unconscious, desire and lack. That is represented in the poetry of Rita. This article studies some of Rita’s poems in a descriptive and analytical way. The poetess lives in the Middle East, Palestine; hence her poems are fraught with such issues as identity challenges, split, integrity, hopelessness and identity reconstruction. The entire process is associated directly with other. For this reason, based on the theories of Jacques Lacan, one can feel the way the subject and the other and the sense of lack are created in her poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jacques Lacan
  • Rita Odeh
  • Other
  • Subject
-    قرآن
-    احمدزاده هروی، شیده (1385ش)، "نظریه دیگری»  در نقد روانکاوی لاکان"، چهارمین همایش ادبیات تطبیقی.
-    اونز، دیلن (1387ش)، فرهنگ مقدماتی اصطلاحات روان کاوی لکانی، ترجمه: مهدی رفیع؛ مهدی پارسا، تهران، گام نو، چاپ دوم.
-    برتنز، یوهانس (1388ش)، نظریه‌ادبی، ترجمه: فرزان سجودی، تهران، آهنگ دیگر، چاپ دوم.
-    دلة، بطرس (2008م)، مع الشاعرة ریتا عودة: قبل الاختناق بدمعة، الحوار المتمدن-العدد- 2258.
-    سلدن، رامان؛ ویدوسون، پیتر (1384ش)، راهنمای نظریه‌ی ادبی تهران، ترجمه: عباس مخبر، طرح نو، چاپ سوم.
-    کادول، کریستوفر (1391ش)، وهم و واقعیت، ترجمه: کاظم فیروزمند، تهران، نشر ثالث، چاپ اول.
-    کالر، جاناتان (1390ش)، تئوری ادبی، ترجمه: حسین شیخ الاسلامی، تهران، افق، چاپ اول.
-    کنفانی، عدنان (2009م)، عالم ریتا عودة الإبداعی، الحوار المتمدن-العدد 2769.
-    موللی، کرامت (1389ش)، مبانی روان کاوی فروید- لکان، تهران، نشر نی، چاپ پنجم.
-    نوذری، حسینعلی (1379ش)، پست مدرنیته و پست مدرنیسم، تهران، نقش جهان، چاپ چهارم.
-    هومر، شون (1388ش)، ژاک لاکان، ترجمه: محمد علی جعفری ؛ سید محمد ابراهیم طاهائی، تهران، ققنوس، چاپ اول.
-    یحیاوی، رشید (2009م)، دیوان:مرایا الوهم للشاعرة ریتا عودة، الحوار المتمدن-العدد  2754.
-    الحدیثی، نهاد (2016م)، ریتا عودة/ الشاعرة والکاتبة الفلسطینیة الثائرة على الصمت وقهر المراة.
http://wonews.net/ar/index.php?act=post&id= 16818
-    زیتون، رفعت (2015م)، قراءة فی دیوان ( سأحاولکِ مرة أخرى).
-    السلحوت، جمیل (2015م)، ریتا  عودة تختزل الرّوایة بقصیدة.
-    عودة، ریتا (1998م)، مرایا الوهم، اصدار المدرسة الثانویّة البلدیة.
-    ......(1994م)، ثورة على الصّمت، الناصرة ،دائرة الثقافة العربیّة.
-    ......(2008م)، سأحاولکِ مرّةً أخرى، فلسطین، بیت الشعر الفلسطینی، الطبعة الأولى.
-    ......اسفند (1394ش)