بررسی انسجام در ساختار نحوی شعر مقاومت (مطالعه موردی شعر بسیسو، فیتوری و صائغ)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

10.22034/mcal.2022.16037.2131

چکیده

انسجام اجزای شعر، از جمله مسائلی است که وحدت ارگانیک قصیده را پدید می­آورد. یکپارچگی متن شعری، محصول عوامل مختلفی است که در این میان، ساختارهای همپایه نقش مهمی در آن ایفا می­کنند؛ به­عبارت دیگر وجه ادبی متن شعری حاصل همپایگی نحوی است. از آنجا که شعر مقاومت از عالی­ترین مفاهیم انسانی در جهان عرب به­شمار می­رود، لذا بررسی محتوایی و پرداختن به ابعاد ساختاری متن و هماهنگی میان اجزای آن مهم می­نماید. پژوهش حاضر تلاش دارد با شیوه­ی توصیفی-تحلیلی و با گزینش بیست قصیده از سه شاعر مقاومت (معین بسیسو و محمد الفیتوری و عدنان الصائغ) از سه کشور مختلف، به بررسی چگونگی پیوند ساختار نحوی موجود در این مضمون شعری بپردازد؛ در این راستا تنها واحدهای زبانی بزرگتر-جملات- را مبنا قرار می­دهد تا جلوه­های انسجام براساس وحدت معنایی، حروف همپایه­ساز و پیوندهای شرطی بیان گردد. از سویی تفاوت در حوزه­ی جغرافیایی این شاعران، جهان­بینی و نوع پیوند میان جملاتشان را برای خواننده آشکار خواهد کرد. نتایج پژوهش نشان می­دهد هماهنگی و پیوندهای شرطی و علّی و معلولی از شاخصه­های سبکی شعر فیتوری است که خوشه­وار در ساختار قصاید وی ظاهرگشته و حروف همپایه­ساز عطفی در پیوند میان جملات نقش اساسی دارد، حال آنکه ساختار گسسته و بدون حروف همپایه­ساز در شعر بسیسو غلبه دارد که این امر در درجه­ی نخست ناشی از روحیه مبارز و سازش ناپذیر شاعر است که به شعر وی سرعت می­بخشد و حضور حروف همپایه­ساز را کم­رنگ­تر می­کند. صائغ نیز با بهره­گیری از عنصر همپایگی و در آمیختگی دو دنیای متفاوت (جنگ و عشق)، میان اندیشه و عاطفه­ی خود پیوند ایجاد می­کند؛ پیوند بافتار شعری وی حاصل عواطف و معانی است که دو عنصر مادی و معنوی را به یکدیگر گره زده و وحدت معنایی و انسجام جملات شعری وی را فراهم می­سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Cohesion in the Syntactic Structure of Poetry of Resistance: A Case Study of Bseiso, al-Fitoori, and al-Saegh’s Poems

نویسندگان [English]

  • Vahid Mirzaie 1
  • Narges Ansari 2
  • Alireza Shaikhi 2
1 Ph.D of Arabic Language & Literature-Imam Khomeini International University
2 Associate Professor in Arabic Language & Literature-Imam Khomeini International University
چکیده [English]

Introduction: The cohesion of poetic elements is one of the factors contributing to the organic unity of odes. Poetic cohesion is the result of various elements, especially coordinating conjunctions. In other words, the literariness of a text is the result of syntactic coordination. Since the early 20th century and with the advent of modernist literary movements in the Arab world, the subject of cohesion and coherence in odes has turned into a hot topic. In this regard, the structure of modern poetry is set free from the strict systematism of traditional poems, which was held by the poets of the 1950s as an important element of poetry. In other words, since a poetic context is made up of various phonetic, syntactic, rhetorical, and semantic structures, it is of necessity to find a way to connect these distinct structures. In other words, these structures are so distinct that, in order to capture the nuances involved in each area, each has turned into a distinct field of study. Therefore, the present study focuses on coordinating conjunctions, which are related to the syntactic layer. Furthermore, the existing cohesion is studied in larger linguistic units, i.e., sentences, and the type and usage of these links are analyzed by considering coordinating conjunctions and syntactic parallelism, structures lacking coordinating conjunctions and cause-and-effect relations. To this end, twenty odes by three resistance poets (Muin Bseiso, Muhammad al- Fitoori, and Adnan al-Saegh) are studied to answer the research questions a) What is the relationship between the context and the poetic components of the selected poems? and b) What are the most important elements in achieving syntactic cohesion in the works of these three poets?
Methodology: The present research is a descriptive-analytical-comparative one. It seeks to study the syntactic cohesion and its types in twenty odes written by Bseiso, al- Fitoori, and al-Saegh.
Results and Discussion: Unlike Bseiso’s poems, referral compounds in al-Fitoori’s poems are used frequently. Such structures are tangible and undeniable ones which originate from the stagnation, dictatorship and colonialism existing in the society. The poem, consequently, shows this feeling and approach perfectly well by making use of coordinating conjunctions to link different sentences in the poem. This feature is indicative of the stagnation and dullness and removes the liveliness and speed of the words. On the other hand, Bseiso has combative and fierce spirits, and he rushes to oust the enemies and urges people to show up in battlefields. This makes his poems devoid of referral compounds. Al-Saegh’s poems are structurally different and arranged in a pleasing manner and, therefore, enjoy a high level of cohesion. Each sentence can be considered as a macro-structure in which several sentences are embedded and each macro-structure is repeated in the next structure with exactly the same coordination; the ode of ‘Maqate’’ can be a case in point. Unlike the other two poets, al-Fitoori makes extensive use of ‘uslub al-shart’ (conditionals) to express his and his people’s degree of resistance. This structure, in addition to coordination and musicality, sheds light on the poet’s thought in terms of meaning.
Conclusion: Studying the poems written by the poets of resistance yields the following conclusions:
a). Al-Fitoori has made use of coordination to link his sentences where a mystical feeling was dominant and no conjunctions were used. This is as if there is a feeling of divine intoxication and surprise to link the sentences together with no need for coordinating conjunctions.

b) Bseiso’s poetry, compared to al-Fitoori’s, makes use of these elements much less frequently in connecting the sentences. Bseiso’s wrath and belligerence have caused him to write sentence without any kind of link. In other words, his rush for ousting the enemies and encouraging people is a factor that has led to this feature in his poetry.
c) Al-Saegh’s poetry makes use of repetitive coordinations to link the sentences semantically and contextually. The different structure of his poem resembles more that of prose, and semantic relations are observed quite frequently. Furthermore, unlike Bseiso and al-Saegh, al-Fitoori makes extensive use of conditionals and the poet, quite vividly, depicts the toleration of torture, pain, and difficulty on the way to liberate one’s home country and ousting foreign colonialists. Furthermore, through cause-and-effect relationships, he actually warns his enemies against his seriousness and irreconcilability. However, such a cause-and-effect relationship can be achieved through a literary and emotional look which makes the audience ponder and delve into the details.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Syntactic cohesion
  • Coordination
  • Poetry of resistance
  • Bseiso
  • al-Fitoori
  • al-Saegh
- بسیسو، معین، (2008)، الأعمال الشعریة الکاملة، بیروت: دارالعودة.
- پاشایی، محمد، پروبز احمدزاده هوچ و محمد تاروردی نسب، (1396)، «بررسی و نقد آراء دستورنویسان درباره عناصر ساختمانی جمله شرطی در زبان عربی»، ادب عربی، سال 9، شماره 2: 113-126.
- الجیوسی، سلمی الخضراء، (1396)، جریان‌شناسی تحلیلی شعر معاصر عربی، ترجمه علیرضا شیخی، قزوین: دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)‏‫.
- حسن الشیخ، عبد الواحد، (1999)، البدیع والتوازی، الإسکندریة: مکتبة ومطبعة الإشعاع الفنیة.
- السکاکی، ابو یعقوب یوسف بن محمد بن علی، (2000)، مفتاح العلوم، تحقیق: عبد الحمید هنداوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- الصائغ، عدنان، (2004)، الأعمال الشعریة، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
- عبد المجید، جمیل، (1998)، البدیع بین البلاغة العربیة واللسانیات النصیة، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- عشری زائد، علی، (2002)، عن بناء القصیدة العربیة الحدیثة، الطبعة الرابعة، القاهرة: مکتبة ابن سینا.
- علاق، فاتح، (1388)، مفهوم شعر از دیدگاه شاعران پیشگام عرب، ترجمه: سید حسین سیدی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
- عمرانپور، محمدرضا، (1388)، «جنبه­های زیباشناختی هماهنگی در شعر معاصر»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دوره جدید، شماره 25 (پیاپی 22): 187-159.
- فالک، جولیا، (1377)، زبان شناسی و زبان، ترجمه خسرو غلامعلی زاده مشهد: آستان قدس رضوی.
- القرطاجنی، أبو الحسن حازم، (1981)، منهاج البلغاء وسراج الادباء، تحقیق: محمد الحبیب ابن الخوجة، الطبعة الثانیة، دار الغرب الإسلامی.
- الفیتوری، محمد، (1979)، دیوان، الطبعة الثالثة، بیروت: دار العودة.
- مفتاح، محمد، (1996)، التشابه والإختلاف (نحو منهاجیة شمولیة)، الدارالبیضاء: المرکز الثقافی العربی.
- یاکبسون، رومان. (1988). قضایا الشعریة، ترجمه محمد الولی ومبارک حنون، المغرب: دار توبقال للنشر.