چیرگی فراخود بر خود در نمایشنامه عراضه الخصوم و پردازش روانکاوانه شخصیت اصلی «ام سلیم»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه عربی، دانشگاه تهران، پردیس فارابی

2 کارشناس ارشد رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، پردیس فارابی

10.29252/mcal.8.14.27

چکیده

نقد روان‌کاوانه یکی از رویکردهای نقد ادبی است که حدود یک قرن از عمر آن می‌گذرد. در این رویکرد نقدی، اثر ادبی از منظر روان‌شناسی نقد و تحلیل می‌شود. یکی از نمایشنامه‌های عربی که قابلیت خوانشِ روانکاوانه را دارد نمایشنامه "عراضة الخصوم" نوشته‌ی "علی عقلة عرسان" ادیب سرشناس سوری (1940م) است. در این نمایشنامه شخصیت "ام‌سلیم" جهت دست‌یابی به اهدافش، کُنش و واکنش‌های فراوانی از خود نشان می‌دهد که بسیاری از این رفتارها برخاسته از ناخودآگاه اوست. مقاله حاضر در پی آن است که رفتار ام سلیم را بر اساس ساختارهای شخصیت، با تکیه بر نظریه­ی ناخودآگاه فروید بررسی نماید. ام‌سلیم شخصیت بنیادین این نمایشنامه است که طبق خواسته‌های فراخود رفتار می‌کند. فراخود او جهت رسیدن به اهدافش به مرحله غیر عقلانی رسیده و همین باعث تعارض بین خود و فراخود او می‌شود. نتیجه‌ی این تعارض، چیرگی فراخود بر خود است و در حقیقت ام‌سلیم در این نمایشنامه نماد فراخود است. او همچنین در دو موقعیت برای رهایی از فشار روانی و اضطراب به ساز و کار دفاعی بازگشت دست برده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Domination ofsuperegoon ego in the “Orazat-Al-Khosoum” Drama and psychoanalysis of the character of “Omme- Salim”

نویسندگان [English]

  • Naser Ghasemi 1
  • Yadolla Malayeri 1
  • Mohammad Tahmasebi 2
1 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, University of Tehran‎, Iran
2 Graduate Student from University of Tehran‎, Iran
چکیده [English]

Psychoanalytic criticism is a kind of literary criticisms that has been in practice for a century. In this kind of criticism, the literary work is criticized and analyzed from a psychological perspective. One of the works that has the capacity to being criticized in the scope of psychology is the “Orazat-al- khosoum” play written by “Ali oghleOrsan”. It is considered to be about the problems in an Arab society. The character of “Omme-salim” represents a plenty of actions and reactions that originated from her subconscious. The paper aims to study which of the three personality elements (i.e. ego, superego or id) makes Omme-saleem show such behavior. The analysis of her character is based upon the subconscious theory of Freud. Omme-salim is the main character of the play who takes action according to her superego’s wants. Her superego has entered an irrational phase to achieve her objectives, and this causes a conflict between her ego and superego. This conflict ends in overcoming her superego. In fact, Omme-saleem is the symbol of superego in the play. She also resorts to the defensive mechanism of regression in two situations to be released from mental pressure and anxiety.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ali OghleOrsan
  • Orazat-al-khosoum
  • Psychological Criticism
  • Ego
  • Superego
-    ایگلتون، تری (1380ش)، پیش درآمدی بر نظریه‌ی ادبی. ترجمه‌ی عباس مخبر. چ دوم. تهران: نشر مرکز.
-    البرادعی، خالد محی‌الدّین (1986م)، خصوصیة المسرح العربی. منشورات اتحاد الکتاب العرب.
-    بلبل، فرحان (2002)، من التقلید إلی التجدید فی الأدب المسرحی السوری. دمشق: منشورات المعهد العالی للفنون المسرحیة.
-    پژوهشکده حوزه و دانشگاه (1380ش)، مکتب‌های روانشناسی و نقد آن (1). چ چهارم. تهران: انتشارات سمت.
-    تامس، جیمز (1395ش)، تحلیل (فرمالیستی) متن نمایشی: برای بازیگران، کارگردانان و طراحان. ترجمه­ی علی ظفر قهرمانی­نژاد. چ چهارم. تهران: انتشارات سمت.
-    دی.نای، رابرت (1381ش)، سه مکتب روان‌شناسی دیدگاههای فروید، اسکینر و راجرز. ترجمه‌ی سید احمد جلالی. چ اول. تهران: انتشارات پاردا.
-    ستوده، هدایت­الله (1380ش)، آسیب‌شناسی اجتماعی(جامعه شناسی انحرافات). چ هشتم. تهران: انتشارات آوای نور.
-    شاملو، سعید (1388ش). مکتب‌ها و نظریه‌ها در روانشناسی شخصیت. چ نهم. تهران: انتشارات رشد.
-    شریعت کاشانی، علی (1393ش)، روان‌کاوی و ادبیات و هنر. از فروید تا ژاک دریدا. چ دوم. تهران: چاپ و نشر نظر.
-    شمیسا، سیروس (1388ش)، نقد ادبی (ویرایش دوم). چ سوم. تهران: نشر میترا.
-    شولتز، دوان (1378ش)، نظریه‌های شخصّیت. ترجمه­ی یوسف کریمی و دیگران. چ دوم. تهران: نشر ارسباران.
-    عرسان، علی عقله (1989م)، المسرحیات (1964 - 1988) الأعمال الکاملة، ط1، دار طلاس، دمشق.
-    عزام، محمد (1998م)، وجوه الماس: البنیات الجذریة فی أدب علی عقلة عرسان. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
-    فردین، محمد (1389ش)، نمایش‌نامه و ساختار آن. چ اول. اردبیل: انتشارات مهر غزال.
-    فروید، سیجمند (1982م)، الأنَا وَ الهُوَ. تَرجمَة محمَّد عُثمان نجاتی. الطبعة الرابعة. بیروت: دارالشروق.
-    فیست، جِس. و گریگوری جی فیست (1393ش)، نظریه‌های شخصیت. ترجمه‌ی یحیی سیّد محمّدی. چ دهم. تهران: نشر روان.
-    القط، عبدالقادر (1998م)، فنّ المسرحیة. الطبعة الاولی. القاهرة: الشرکة المصریة العالمیة للنشرـ لونجمان.
-    کریمی، یوسف (1389ش)، روانشناسی شخصیت. چ دوم. تهران: انتشارات پیام نور. 1389.
-    گرین، کِیت (1383ش)، و جیل لبیهان. درسنامه نظریه و نقد ادبی. ترجمه­ی لیلا بهرانی محمدی و دیگران. چ اول. تهران: نشر روزنگار.
-    گنجی، حمزه (1384ش)، روان‌شناسی عمومی. چ32. تهران: نشر ساوالان.
-    نیازی، شهریار (1391ش)، «تحلیلی روانکاوانه از داستان «سیاه زنگی» از کتاب «شیهه اسب» زکریا تامر». مجله زبان و ادبیات عربی. س چهارم. ش هفتم. ص 178ـ206.
-    وِیتن، وِین (1385ش)، روانشناسی عمومی. ترجمه و تلخیص یحیی سید­محمدی. چ چهارم. تهران: نشر روان.
-    یاوری، حورا (1374ش)، روانکاوی و ادبیات. چ اول. تهران: نشر تاریخ ایران.