نشانه‌شناسی قصیدة بلقیس نزار قبانی بر اساس نظریة خوانش اکتشافی و پس‌کنشانة مایکل ریفاتر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 داشنجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

2 استادیار گروه عربی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

10.22034/mcal.2020.1677

چکیده

نشانه‌شناسی از نظریات تحلیلی نیمة دوم قرن بیستم است. مایکل ریفاتر، منتقد فرانسوی­تبار آمریکایی، با کتاب نشانه‌شناسی شعر، این نظریه را برای خوانش شعر پیشنهاد کرد که بر اساس آن می‌توان شعر را با دو خوانش اکتشافی و پس‌کنشانه مورد بررسی قرار داد. خوانش اول، معانی محوری شعر را مورد بررسی قرار می‌دهد اما در خوانش دوم، با توجه به دلالت‌های زبانی، پس از بررسی عناصرغیردستوری، ارتباط درونی عناصر متن، در قالب انباشت و منظومه‌های توصیفی تبیین شده، پس از آن، خواننده به دریافت هیپوگرام‌ها روی می‌آورد و درنهایت این مباحث به دریافت و کشف شبکة ساختاری شعر می‌انجامد.این جستار، که مبتنی بر روش توصیفی-تحلیلی است، با تکیه بر نظریة ریفاتر به خوانش بخشی از قصیدة «بلقیس» از نزار قبانی شاعر معاصر سوری می‌پردازد. خوانش اکتشافی این قصیده بیانگر این است که شاعر با اشاره به کشته­شدن بلقیس، سعی­دارد با کلامی عاشقانه، به رثای محبوب بپردازد. اما خوانش پس‌کنشانه نشان می‌دهد، شعر بلقیس دارای دو انباشت و منظومة توصیفی است. در انباشت اول مقصود همان محبوب و منظومة توصیفی آن وطن است و در انباشت دوم مقصود امت عربی و منظومة توصیفی آن هویت عربی است که شاعر با نمادسازی، به جامعة خویش نیز اشاره می‌کند در نهایت شبکة ساختاری به کمک خواننده می‌آید. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد رویکرد ریفاتر بر قصیدة بلقیس منطبق بوده و می‌توان به‌ وسیلة این الگو، دلالت‌های عمیق‌تری از جمله عشق، زن، هویت­ملی، وطن، آزادی، مبارزه با استبداد و عقب‌ماندگی را از این قصیده برداشت کرد.
کلید واژه‌ها:

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Semiotic analysis of the ballad ‘Belgique’ by Nazar Qobbani based on the Michael Reifatore's exploratory reading theory

نویسندگان [English]

  • Vajiheh Golin Moghadam 1
  • Leila Ghasemi Hajiabadi 2
  • Kataun Fallahi 2
1 Ph.D. in Arabic Language and Literature, Islamic Azad University, Garmsar Branch
2 Assistant Professor, Arabic Department, Islamic Azad University, Garmsar Branch
چکیده [English]

Semiotics is one of analytical approaches devised in the second half of the twentieth century. A French-American critic, Michael Riftard, wrote a book on poetry semiotics and suggested that a poem can be dealt with through exploratory and reciprocal readings. The first reading examines the central meaning of the poem. In the second reading, with regard to linguistic implications, after the elements of negation are examined, the inner connection of the elements of the text is explained in the form of accumulation and descriptive systems. Then, the reader receives the holograms. Ultimately, these discussions lead to the reception and discovery of the structural network of the poem. This study is based on a descriptive-analytical method and aims at the reading of a part of the Belghyse poem by Nizar Qobbani, a Syrian poet. The exploratory readings of this verse indicate that the poet refers to the death of Belghyse so as to express his love for the beloved with romantic words. The reciprocal reading, however, shows that this poem has two accumulations and descriptive systems. In the first accumulation, the beloved is intended, and the descriptive system of that is homeland. In the second accumulation, Arab nations are intended, and the descriptive system of that is Arab identity. The poet refers to his community with symbolism. Finally, the structural network comes to help the reader. The findings of the research show that Reifatore's approach is in line with the Belghyse allegory, which can be used to take deeper insights into such issues as love, woman, national identity, homeland, freedom, struggle against despotism and backwardness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nizar Qobbani
  • Michael Riftard
  • Exploratory readings
  • Repetitive reading
-      المحمدی، مؤمن، (1981)، الاعمال الکامله للشاعر نزار قبانی، بغداد، مکتبه هانی.
-      سجودی، فرزان. (1382ش). نشانه‌شناسی کاربردی، چاپ اول، تهران: نشر قصه.
-      سجودی، فرزان، (1393)، نشانه شناسی کاربردی ، تهران، انتشارات علم.
-      شولس، رابرت، (1373)، نظریه شعری یاکوبسن و لوی استروس در برابر مایکل ریفاتر، مراد فرهادپور (مترجم)، تهران، انتشارات ارغنون
-      گیرو، پی­یر. (1380ش). نشانه‌شناسی، مترجم محمد نبوی، چاپ چهارم، تهران: نشر آگاه.
-      برکت، بهزاد (راهنما)، افتخاری، طیبه (دانشجو)، (1389)، نشانه شناسی شعر: کاربست نظریه مایکل ریفاتر بر دو دفتر آخر فروغ فرخزاد، دانشگاه گیلان.
-      نبی‌لو، علیرضا، (1390)، کاربرد نظریه نشانه شناسی مایکل ریفاتر در تحلیل شعر ققنوس نیما. پژوهش های زبان شناختی در زبان های خارجی، دوره اول، شماره دوم.
-  Riffaterre, Michael, (1978), Semiotics of Poetry, Bloomington: Indiana University Press.