الهام گیری از کهن اسطوره ی گیل گمش در شعر معاصر عربی با تکیه بر شعر سمیح القاسم، ادونیس و سعدی یوسف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان

10.22034/mcal.2023.17008.2177

چکیده

اسطوره­ی میان­رودانیِ «گیل­گمش» به همراه شخصیت مکمّل وی «انکیدو» با درونمایه­ی مرگ، جاودانگی و آرمان‌های والای انسانی، جایگاه ویژه­ای در شعر معاصر عربی یافته و مورد توجه شاعران نوگرای آن قرار گرفته است. سه تن از شاعران نامدار معاصر عرب «سمیح القاسم»، «ادونیس» و «سعدی یوسف» در بستر شعرشان، توجه ویژه به این اسطوره نمودند و کوشیدند با محور قراردادن شخصیت اسطوره­ایِ گیل­گمش و الهام­گیری از تجربه­ی آن، به ترسیم خواسته­ها و دل­نگرانی­های خود بپردازند و با خوانشی جدید از آن میراثِ کهنِ اسطوره­ای، تفسیری تازه­تر و عمیق­تر از آن تراژدی غمبار ارائه دهند. در پی تمرکز ویژه­ی سه شاعر یادشده بر اسطوره­ی مورد بحث، این پژوهش بر آن است تا پس از معرفی اسطوره­ی یادشده، در گام نخست با روش توصیفی ـ تحلیلی و به صورت جداگانه، به واکاوی محورهای مورد توجه هر یک از شاعران از اسطوره، نقد محتوایی متن شعری آنان و تبیین اهداف الهام­گیری از سوی سه شاعر بپردازد و در گام دوم، رویکردهای آنان به کهن­اسطوره را مورد همسنجی و مقایسه قرار دهد و به عنوان نتیجه، آن را فرادید مخاطبان قرار دهد. از نتایج این پژوهش آن است که سه شاعر با نگاه خاکستریِ خود، گیل­گمش را در فضای تراژدیک و غمبار حضور داده­اند. دیگر اینکه سمیح القاسم به رغم استفاده­ی چشمگیر از شگردهای ادبی، نتوانسته تجربه­ی جدیدی بر گیل­گمش خود حمل نماید و به تکرار تجربه­ی کهن پرداخته است. این در حالی است که ادونیس و سعدی یوسف به مرحله­ی «اسطوره­سازی» رسیده­ و توانسته­اند از رهگذر آن شخصیت اسطوره­ای، تجربه­های جدیدی را فرادید مخاطب قرار دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Inspiration of the ancient myth of Gilgamesh in the contemporary Arabic poetry based on the poetry of Samih Al-Qasim, Adonis and Saadi Yousef

نویسندگان [English]

  • Ali Najafi Ivaki 1
  • Mohsen Seifi 1
  • Fatemeh Hajighorbani 2
1 Associate professor in Arabic Language and Literature of Kashan University
2 M. A in Arabic Language and Literature of Kashan University
چکیده [English]

Introduction: Myth has a special value and place in the contemporary Arabic poetry and is strongly intertwined with it. Prominent contemporary Arab poets turned to this element in order to symbolize the poetic language and to express ideas indirectly and more artistically. A very important myth that has appeared in a large bulk of contemporary Arabic poetry is the myth of Gilgamesh. This mythical character is defeated due to the inclusion of various meanings, including the attempt to discover the mystery of immortality, the desire for immortality, enmity and friendship together, enduring difficulties in achieving goals, meeting a wise old man, and trying to destroy evil. In the test of awakening, the loss of the plant of youth and the water of life, the surrender to destiny, etc., have created a good opportunity for contemporary Arab poets to present their personal and social experiences to the audience in the light of calling that myth in the context of their poetry. Samih al-Qasim from Palestine in the poem "Jaljamesh, Alloh-Al-Thales Ashar", Adonis from Syria in the two poems "Jalqamesh" and "Sajil 1999", as well as Saadi Yusuf from Iraq in the poem "Manzel al-Masrat" are among the poets who used this myth artistically.
Methodology: This research has been done by a descriptive-analytical method, and content criticism has been performed through the analysis of the three poems.
Results and Discussion: One of the most important mythological characters mentioned in the poetry of Samih Al-Qasim (1939-2014), a famous contemporary Palestinian poet, is "Gilgamesh". The myth has entered the poem book My exterior is the face of the essence of the day published in 2000 for the first time. In this poem, Samih Al-Qasim is inspired by the myth of Gilgamesh. What is striking at the outset is that the poet "unfamiliarizes" himself with this name. Because a tablet is added to the twelve tablets of the myth, the beginning of the speech is attractive to the audience and creates enthusiasm and motivation for reading the poem to the end and learning from the new words of the mythical character. It is worth mentioning that the poet based the poem on the centrality of Gilgamesh's character.
In the relatively long poem Sejil (1999), Adonis has paid attention to this myth many times and tried to use the "formula of speech" and the technique of masking and identifying with the myth of Gilgamesh, as an intangible and objective equivalent, from the theme of that ancient text. In "Sajil", the poet has tried to use the same myth to portray the oppression and isolation of intellectuals. He wishes Gilgamesh had power and all the people of the city would obey him. But Gilgamesh is an unruly ruler and no one pays attention to his words. Therefore, the poet's purpose is to highlight the isolation of intellectuals
The contemporary Iraqi poet Saadi Yusuf has paid special attention to the myth of Gilgamesh in his poem "Manzel al-Masrat" from the poetry book "Al-Layali Koloha", which was published during the Ba'ath party's rule in Iraq. The poet "Manzel al-Masrat" represents a house in Baghdad where dancers and actors live and dance and have fun. This poem is one of the works in which Saadi Yousef invokes the myth of Gilgamesh in its opening lines so that he can express the socio-political issues of his country.
According to the type of concern and desire, mainly based on Gilgamesh's journey, the poet is disappointed of achieving his desires. Confusion, bewilderment during the migration, Enkidu's death, and his quest to unravel the mystery of life and death help the character unravel and liberate his backwardness. Therefore, despite the fact that Samih Al-Qasim has placed his Gilgamesh in a wider space by using various tricks, and apart from mentioning the same philosophy of life and death, he has not gained any new experience in it and in the process of invocation; the use of old faces is a redundancy in poetry.
Conclusion: The study shows that Samih Al-Qasim tried to inspire the audience with the idea of ​​"human immortality" through inspiration from the mythical character of Gilgamesh. His poem is a reminder that the twentieth century man has not discovered the secret of immortality and he has no share other than death. The purpose of Adonis in invoking the ancient mythical figure in his poem "Jalqamsh" was to inspire the audience with his literary works in line with the twelve tablets of Gilgamesh's epic. He insists that, just as the mythical Gilgamesh after enduring the hardships of the journey to attain immortality, he has come to the conclusion that he must write his experiences on the Twelve Tablets to guide people. He believes that poets have to travel and go through hardships in order to gain experience, knowledge and permanence.
Saadi Yusuf also aimed to depict Iraq as the equivalent of the cedar forest of the Gilgamesh period by creating an intertextual link between his poetry and Gilgamesh's speech and focusing on this character's experience of death. The poet seeks Gilgamesh so as to destroy contemporary Hombaba and restore morality and chastity to Iraq. In another interpretation, Iraq is envisioned as Enkid for Saadi Yusuf who died of moral corruption. The poet describes the death of his friend to the audience in this text.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary Arabic poetry
  • Myth
  • Gilgamesh
  • Enkidu
  • Death and immortality
  • adventure
قرآن کریم.
ادونیس، (1996)،  الأعمال الشعریّة الکاملة، أغانی مهیار الدمشق، ط 2، بیروت: دار المدی.
ـــــــــــ، (2005)، تنبأ أیها الأعمی، ط 2، بیروت: دار الساقی.
اسمیت، جرج، (1333)، گیل گمش کهن­ترین حماسه بشری، ترجمه داوود منشی زاده، تهران: نشر اختران.
الیوت، تی. اس، (1375)، برگزیده آثار در قلمرو نقد ادبی، ترجمه محمد دامادی، تهران: انتشارات ناشر.
بلان، یانیک، (1380)، پژوهش در ناگزیری مرگ گیل­گمش، ترجمه جلال ستاری، تهران: نشر مرکز.
خونی، حلیمه، (2016)، الرویا الفکریّة والنقدیّة وتشکیلاتها عند أدونیس فی تنبأ أیها الأعمی، جامعة محمد خیضر، أطروحة جامعیّة.
الخیر، هانی، (2010)، ادونیس شاعر الدهشة وکثافة الکلمة، دمشق: دار مؤسسة رسلان.
الدایة، فایز، (1996)، جمالیات الأسلوب (الصورة الفنیة فی الأدب العربی)، ط2، دمشق: دار الفکر.
روزنبرگ، دونا، (1379)، اساطیر جهان (داستان­ها و حماسه­ها)، ترجمه عبدالحسین شریفیان، جلد1، تهران: انتشارات اساطیر.
ستاری، جلال، (1380)، پژوهشی در اسطوره گیل گمش و افسانه اسکندر، تهران: نشر مرکز.
شمیسا، سیروس، (1388)،  نقد ادبی، چ3، تهران: نشر میترا.
الصمادی، امتنان عثمان، (2001)، شعر سعدی یوسف، بیروت: الموسسة العربیّة للدراسات والنشر.
عرب، عباس، (1383)، ادونیس در عرصه شعر و نقد معاصر عرب، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
القاسم، سمیح، (2000)،  سأخرج من صورتی ذات یوم، عکا: مؤسسة الأسوار.
محمود خلیل، ابراهیم، (2003)، النقد الأدبی الحدیث، عمان: دارالمسیرة للنشر والتوزیع و الطباعة.
موسی، خلیل، (2003)، بنیة القصیدة العربیة المعاصرة، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
وارنر، رکس، (1386)،  دانشنامه اساطیر جهان، برگردان ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: اسطوره.
 هلاک، هیثم، (2004)، أساطیر العالم، بیروت: دار المعرفة.
هوک، ساموئل هنری، (1372)، اساطیر خاورمیانه، تهران: روشنفکران.
یاحقی، محمد جعفر، (1369)، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران: سروش.
یوسف، سعدی، (2014)، الأعمال الشعریة. الجزء الأول، بیروت ـ بغداد: منشورات الجمل.