تحلیل رمان «اللصّ والکلاب» اثر نجیب محفوظ با الگوی ساختاری کلود برمون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه ایلام

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات عرب، دانشگاه ایلام

10.29252/mcal.7.12.43

چکیده

شیوه روایتی رمان «اللصّ والکلاب» اثر نجیب محفوظ، به گونه‌ای است که می‌توان آن را با الگوی ساختاری کلود برمون، زبان‌شناس و روایت‌شناس ساختارگرای فرانسوی ارزیابی نمود. برمون پیشنهاد کرد به جای آن که کارکرد در معنای مورد نظر پراپ را به عنوان کوچک‌ترین واحد روایت در نظر بگیریم، توالی منطقی چند کارکرد را به عنوان واحد اساسی مدّ نظر قرار دهیم؛ به این ترتیب، امکان ارزیابی داستان‌هایی را که در الگوهای ساختاری پراپ نتیجه‌ی مطلوب نمی‌دهند، میسّر نمود. پژوهش حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی، نشان می‌دهد که بسیاری از شگردهای داستان‌پردازی نجیب محفوظ در رمان مذکور، بر اساس الگوی ساختاری کلود برمون قابل تطبیق است؛ زیرا رمان مذکور به دلیل برخی ویژگی‌های خاص روایی و ساختاری، از جمله ناکامی شخصیّت اصلی یعنی «سعید مهران» در پایان داستان، در قالب الگوهای دیگر به ابهاماتی برمی‌خورد که در قالب الگویی ساختاری برمون، حل شده و بلکه حوادث آن معنادار و قابل توجیه هم می‌شوند؛ چرا که از نقاط قوّت نظریه‌ی برمون، انشعاب دوگانه‌ی کارکردهاست که امکان انتخاب قهرمان در هر کارکرد را در نظر گرفته است؛ لذا احتمال شکست یا پیروزی برای او وجود دارد و به این وسیله، تحلیل داستان‌هایی از این دست را فراهم می‌نماید. این رمان، سه کارکرد: امکان (استعداد)، فرآیند و پیامد را در خود دارد. روایت آن دارای توالی‌های مرتبط و معناداری است و انواع توالی‌های ساده- مرکب و زنجیره‌ای- انضمامی- پیوندی از آن قابل استخراج هستند که این مسأله، حاکی از ذوق سرشار و توان آفرینندگی نویسنده آن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Novel "The Thief and the Dogs" with the Structural Framework of Claude Bremond

نویسندگان [English]

  • Payman Salehi 1
  • Samireh Mouradzadeh 2
1 Assistant Professor, Arabic Language and Literature Department, Ilam University
2 M.A. student in Arabic Language and Literature, Ilam University
چکیده [English]

The novel (the Thief and the Dogs), the literary work of Najib Mahfouz, similar to his other works, is one of the best world’s contemporary literary works. Its structure and narrative style can be compared to the structural framework of the French prominent structural linguist and narratologist, Claude Bremond. He suggested we should take a look at the logical sequence of several functions as a basic unit instead of taking functions in Props' meaning as minimal narration units. Therefore, the stories which cannot be evaluated in Props' structural pattern can be evaluated easier. The current research, using a descriptive-analytic method, reveals that many of Najib Mahfouz’ current story telling methods in the mentioned novel is in harmony with Claude Bremond’s structural framework. The novel including specific structural and analytic characteristics such as the failure of the main character, namely, Saeed Mehran, at the end of the story, faces some ambiguities which not only get solved through Bremond’s structural framework but also become meaningful and justifiable. It is due to the fact that Bremond’s theory considers the duality of functions which makes it possible for the story champion to be put in any of the two functions. Thus, there exists the possibility of both success and failure for the champion, and this lets one analyze such stories. This novel includes three functions: possibility, process, and consequence. Narratively, the novel includes coherent and meaningful sequences, and a variety of simple, mixed, and chain sequences can be extracted from the novel. This issue indicates the author’s outstanding talent and his great creativity. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Naguib Mahfooz
  • The Thief and the Dogs
  • Claude Bremond’s framework
  • Narrative structure
  • Sequence
- احمدی، بابک (1380ش)، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز، چاپ هشتم.
- اخوّت، احمد (1371ش)، دستور زبان داستان، اصفهان: فردا، چاپ اول.
- اسکولز، رابرت (1383ش)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه­ی فرزانه طاهری، تهران: مرکز، چاپ دوم.
- بارت، رولان (1387ش)، درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت­ها، ترجمه­ی محمد راغب، تهران: فرهنگ صبا، چاپ اول.
- برتنس، هانس (1384ش)، مبنای نظریه­ی ادبی، ترجمه­ی محمدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی، چاپ اول.
- تایشمن،‌ جنی و گراهام وایت (1379ش)، فلسفه­ی اروپایی در عصر نو، ترجمه­ی ‌محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز، چاپ اول.
- تودوروف، تزوتان (1379ش)، بوطیقای ساختارگرا، ترجمه‏ محمد نبوی، تهران: آگاه، چاپ اول.
- خراسانی، محبوب (1383ش)، کلود برمون، پیش درآمدی بر بوطیقای روایت­شناسی ساخارگرا، ادبیات داستانی، شماره 79، صص18-10.
- ریمون، شلومیت (1387ش)، روایت داستانی بوطیقای معاصر، ترجمه­ی ابوالفضل حرّی، تهران: نیلوفر، چاپ اول.
- صفری، جهانگیر و امیر فتحی (1391ش)، «تحلیل ساختاری طرح داستان تهمورث»، فصلنامه­ی علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی، شماره‌ی 12، صص100-83.
- عامر، عزه عبدالمطلب (2010م)، الراوی وتقنیات القص الفنی، القاهرة، الهیئة المصریة المعاصرة، الطبعة الأولی.
- فورستر، ادوارد مورگان (1384ش)، جنبه‌های رمان، ترجمه‌ی ابراهیم یونسی، تهران: نگاه، چاپ پنجم.
- گیرو، پی­یر (1383ش)، نشانه­شناسی، ترجمه­ی محمد نبوی، تهران: آگه، چاپ اول.
- مجرد، ساناز و کاووس حسن­لی (1388ش)، «بررسی ساختاری رمان کلیدر بر اساس نظریه­ی برمون»، جستارهای ادبی، شماره­ی 42، صص111-95.
- محفوظ، نجیب (دون­تا)، اللص و الکلاب، مصر، نشر مکتبة مصر.
- المعداوی، انور (1966م)، کلمات فی الأدب (سخنانی درباره­ی ادبیات)، بیروت، نشر المکتبة العصریة.
- مک­کی، رابرت(1391ش)، داستان، ساختار، سبک و اصول فیلنامه­نویسی، ترجمه­ی محمد گذر­آبادی، تهران: هرمس، چاپ اول.
- مکاریک، ایرنا ریما (1385ش)، دانشنامه­ی نظریه­های ادبی معاصر، ترجمه­ی محمد نبوی و مهران مهاجر، تهران: آگاه، چاپ دوم.