بررسی تطبیقی فرآیند شکل‌گیری معنا درمتن ادبی در آثار کمال أبودیب و صلاح فضل براساس نظریه‌ی ساختارگرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

چکیده

أبودیب و فضل، دو تن از ناقدان معاصر در حوزه­ی نقد ساختارگرایی هستند که آثار آن­ها، نقش ویژه­ای در آشناسازی پژوهشگران عرب با نقد نوین دارد. این ناقدان با تأثر از مکتب ساختارگرا، فهم متن را یک فرآیند تولیدی دانسته و مراحل شکل­گیری معنا را نیز بر اساس این تعریف پایه­ریزی می­نمایند. نوشتار حاضر با تکیه بر شیوه­ی تحلیلی-تطبیقی کوشیده است تا با انتخاب دو تن از ناقدان جریان­ساز نقد معاصر عربی، رویکرد عملی پژوهشگران معاصر عرب به فرآیند «فهم متن» را بر اساس مکتب ساختارگرایی تبیین نماید. برابر یافته­های حاصل از تطبیق نظرات این ناقدان بر روی متون ادبی منتخب، این دو علی­رغم اختلاف در کاربست نقد سنتی، شکل­گیری معنای متن ادبی را در چهار مرحله تعریف می­کنند. آن­چه کیفیت بررسی ساختاری نزد این دو ناقد را متمایز می­سازد، اختلاف در تحلیل روابط عناصر جزئی متن است. أبودیب در تحلیل این روابط، ضمن بهره­گیری از دستاوردهای نقد ساختارگرایی، از میراث نقد سنتی به­ویژه نحو و بلاغت غفلت نمی­ورزد، در حالی­که صلاح فضل کمتر از نقد سنتی بهره برده و صرفاً به بررسی چندلایه­ای دلالت­های واژگان براساس آموزه­های ساختارگرایی می­پردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of meaning formation process in the literary text of Abudib and Fadhl based on the structuralism theory

نویسندگان [English]

  • Amin sheikh Bagheri 1
  • Abdolali Alebooyeh Langroodi 2
1 PhD student in Arabic Language and Literature, Imam Khomeini International University
2 Associate Professor, Faculty Member, Faculty of Persian Literature, Imam Khomeini International University
چکیده [English]

Introduction: Kamal AbuDib and Salah Fadhl are two well-known contemporary critics whose studies researches have played a prominent role in acquainting Islamic researchers with the modern criticism. Influenced by the structuralism school, these critics define the mechanism of text comprehension as a productive process.
Since long, comprehension of the meaning has been a challenge for all those that endeavor to conceive the meaning of texts and writing signs. And now, despite the available literary characters and traces, the challenge continues. Besides, the difference of conceptions mostly shows the diversity of readers’ interpretation styles. This accentuated the necessity of aiming at the comprehension of meaning by finding solutions to decrease conflicting interpretations.
Generally, the process of text comprehension is the result of interaction between three factors together, namely Writer, Text and Reader. In the sight of traditional critics, the meaning of a text is dominated by the author, but, in modern criticism, meaning has two other sides; that is, text and reader. Obviously, if the author holds the meaning, the result will be his or her domination, and, if the reader holds and dominates the meaning, the result is multi-meaning contents.
According to this theory, based on the literary text purpose, one of these three elements can be used to create and comprehend the text.
Methodology: Based on a comparative analytical method, the present article seeks to explain the theoretical approach of contemporary Islamic critics to the process of "understanding the literary text". This is done through a theoretical study and selection of two contemporary scholars in the Arabic criticism. The research analyzes the theory of the contemporary Islamic scholars regarding the process of text comprehension according to an analytic comparative method by focusing on two influential scholars in the domain of critical structuralism in Arab countries. There is also an investigation of the influence level of traditional criticism in the development of their subjects.
Results and Discussion: As for the influence of pattern in the text conception, Abuadib and Fadhl are selected to study for their structuralism criticism and the adaptation of their thoughts to selected literary texts on the purpose of defining the textual aspects and text conception processes and gaining the intended meanings. So, the following questions are sought to be answered:
 
1. What are the steps of the text realization process by Abuadib and Fadhl, as forerunners of contemporary Arabic criticism?
2.  How are they affected by traditional criticism heritage?
3. How much have they innovated in the accommodation of their critical theory to literary texts?
 
The results indicate that these critics define the meaning formation in four stages, despite differences in the use of traditional Arabic criticism. What distinguishes the quality of the structural study between these critics is the difference in the method of analyzing the relationships of partial elements. AbuDib fully utilizes the achievements of structuralism critics without neglecting the legacy of traditional critics, especially in syntax and rhetoric. Fadhl uses less traditional criticism and seeks only to do a multi-layered study of signification words based on the structuralism school.
Conclusion: The study of the views of the two Islamic scholars in the field of understanding literary texts shows that both have a productive approach to understanding the meaning of the text. They believe that the process of understanding the text is to invent and create, and receiving meaning is considered as an action operation not a reaction operation. The study of the works of these two structuralist critics also shows that Abudib, in comparison with Fazl, believes more in preserving the traditional heritage of Arabic criticism along with using the concepts of structuralist criticism. However, Kamal Abdueb, by reflecting on the theory of Jorjani order, has a considerable sense of aristocracy over the legacy of Arabic criticism. Unlike Aboudib, Fazl has adapted the stages and analytical levels of the structuralist school to specific literary texts just a little and has sought to explain the theoretical angles of this school and other contemporary western schools. At the same time, Abudib has always tried to develop Islamic thought and culture by using the evidence from the Arabic literature. He has also paid special attention to the application of contemporary critical theories, especially structuralist critiques on Arabic culture and literary heritage and poetry. According to Abudib, the formation of the meaning in a literary text has four stages including identifying the main elements and the existing dualities, determining the central duality, examining and analyzing the existing relations between the dualities and elements of the text simultaneously and in two axes. These axes are companionship and substitution in the final and general meaning of the text using the relationships discovered between the existing elements. Besides, an analysis of the general structure of convergent literary texts is necessary to achieve a comprehensive structure. Fazl recognize semantic analysis stages of a literary work based on the school of structuralism that suggests the four levels of discovery and identification of the constituent elements of the text, classification of smaller units in general components, study of relationships between text elements based on contextual relations and reaching the general meaning. He recommends the study of the general meaning, of the text and the use of the achievements of other related sciences such as sociology and literary psychology for semantic networking.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Meaning
  • Structuralism
  • Literary text
  • AbuDib
  • Fadhl
أبودیب، کمال، (1979)، جدلیة الخفاء و التجلی، بیروت: دارالعلم الملایین.
أبونواس،حسن بن هانی، (2008)، دیوان ابی نواس، تصحیح علی نجیب عطوی، بیروت: دارالهلال.
احمدی، بابک، (1380)، ساختار و تأویل متن، چاپ پنجم، تهران: نشر مرکز.
ــــــــــــــ ، (1382)، ساختار و هرمنوتیک، تهران: انتشارات گام نو.
اسکلولرز، رابرت، (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه­ی فرزانه طاهری، تهران: انتشارات آگاه.
امامی،نصرالله، 1382، ساخت­گرایی و نقد ساختاری، تهران: نشر رسِش.
انصاری، نرگس و طیبه سیفی، (1391)، «نظریه­های موسیقی در شعر فارسی و عربی با نگاهی مقایسه­ای به آثار محمدرضا شفیعی کدکنی و کمال أبودیب»، لسان مبین، سال سوم، شماره 7: 24 – 45.
پرتوی، ابوالقاسم، (1357)، «تصورات و روش­های تحقیقی آن»، جستارهای ادبی، تابستان، شماره 54: 335 ـ 363.
ترکاشوند، فرشید، (1393)، «تک معنایی و چند معنایی در خوانش شعر عربی معاصر»،. لسان مبین، شماره 16: 1 ـ 28 .
جرجانی، عبدالقاهر، (2005)، دلائل الإعجاز، بیروت: دارالکتب.
حیاتی، زهرا، (1388)، «بررسی نشانه­شناختی عناصر متقابل در تصویرپردازی اشعار مولانا»، فصلنامه نقد ادبی، سال 2، شماره 6: 7ـ24.
ریّان، امجد، (2000)، صلاح فضل و الشعریة العربیة، القاهرة: دار قباء.
سلمان­نژاد، مرتضی، (1391)، «معناشناسی تدبر درقرآن با سه رویکرد ساختاری، ریشه­شناسی و تاریخ­نگاری»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: احمد پاکتچی، دانشگاه امام صادق (ع): تهران.
علوی­مقدم، مهیار، (1377)، نظریه­های نقد ادبی معاصر، تهران: انتشارات سمت.
فضل، صلاح، (1996)، أشکال التخیل من فُتات الأدب و النقد، القاهرة: الشرکة المصریة العالمیة للنشر – لونجمان.
_________، (2000)، نظریة البنائیة فی النقد الأدبی، القاهرة: دارالشروق.
مقدادی، بهرام، (1378)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز.
میرحاجی، حمیدرضا، (1387)، «فرآیند فهم متن در پرتو آرای دانشمندان نحوی و بلاغی (سیبویه و عبدالقاهر جرجانی)»، انجمن علمی زبان و ادبیات عربی، شماره10: 57 - 79.
ناظمیان، هـومن، (1395)، «نگاهی به کتاب نظریة البنائیة فی النقد الأدبی»، پژوهشنامه نقد ادب عربی، شماره 12: 231 ـ 253.
نجفی، ابوالحسن، (1371)، مبانی زبانشناسی و کاربرد آن در زبان فارسی، تهران: انتشارات نیلوفر.