آرمانشهر و ضد آرمانشهر در آثار علمی- تخیلیِ توفیق الحکیم (نمایشنامه «رحلة إلی الغد» و داستان کوتاه «فی سنة ملیون»)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه خوارزمی تهران

2 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی تهران

10.29252/mcal.7.12.173

چکیده

آرمانشهر و ضد آرمانشهر به عنوان یکی از اصلی‌ترین موضوعات ادبیات علمی- تخیلی،نوعی مصالحه میان علم و ادبیات است که در آن نویسنده در قالبی ادبی، علم و موضوعات علمی را به چالش می‌کشد. هدف اصلی مقاله حاضر پرداختن به این موضوع در نمایشنامه «رحلة إلی الغد» و داستان کوتاه «فی سنة الملیون» اثر توفیق الحکیم می‌باشد. این مقاله سعی دارد با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی نمودهایی از توصیفات آرماشهر و ضدآرمانشهری را در این دو اثر بررسی کند و در نهایت به نتایج قابل توجهی متناسب با سؤال و هدف اصلی مقاله دست یافته و مشخص شده است که توفیق در هر کدام از این دو اثر خود ضمن معرفی جنبه‌های آرمانشهری دنیای صنعتی آینده، جنبه-های ضد آرمانشهری آن را نیز بیان می‌دارد و با تکیه بر اکتشافات علمی زمان خود، آینده علمی بشر را تخمین می‌زند، گویی نمی‌تواند آینده‌ای درخشان را برای پیشرفت‌های علمی انسان در نظر بگیرد. تمامی عناصر داستان در اینگونه آثار توفیق الحکیم در خدمت ایده اصلی و اندیشه به چالش کشیدن آرمانشهری است که بشریت بدان چشم دوخته و امید دارد تا توسط علم و تکنولوژی بدان دست یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Utopia and Dystopia in Science Fictions of Tawfiq al-Hakim: A Case Study of the Play Journey to Tomorrow and the Story in the Year Million

نویسندگان [English]

  • Zohreh Naemi 1
  • Farhang Mafakheri 2
1 Assistant Professor of Arabic Language and Literature, Kharazmi University of Tehran
2 Master of Arabic Language and Literature, Kharazmi University of Tehran
چکیده [English]

Science fiction is one of the literary genres that was raised in the field of prose literature. This genre challenges science and scientific progress and encourages speculation about the future and fate of humanity by making predictions. One of the main issues of the genre is Utopia and dystopia. The idea of creating a utopia has attracted the attention of scholars dating back to Plato about two thousand five hundred years ago. He was the one who founded the idea of utopia, and, for centuries, it was believed that scientific advances would push people closer to utopia. However, after the world wars, some scholars suspected the future of homosapiens. Aldous Huxley was the first to pay attention to the ridiculed scientific utopia and science in his book ‘Utopia’. According to the science, cities are not Utopian. Although they have access to knowledge and scientific progress, achieving knowledge would be a misfortune for humanity because human beings kill each other. Tawfiq al-Hakim was the first author who started to write in this area. Among his works in this genre, one can mention If only youth knew, Journey to Tomorrow, and In the Year Million. While trying to investigate Utopia and Dystopia in some of Tawfigh’s science-fictional works, the researchers used a descriptive-analytical approach. It is finally found that Tawfiq al-Hakim does not see any bright future for scientific progress.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Science- fiction
  • Utopia and Dystopia
  • Tawfiq al-Hakim
  • Journey to Tomorrow
  • In the Year Million
-      ابن طفیل (1334 ش)، حی بن یقظان، ترجمه بدیع الزمان فروزانفر، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
-      بهی، عصام (1999م)، الخیال العلمی فی مسرح توفیق الحکیم، الهیئة المصریة العامة للکتاب، القاهرة.
-      الحکیم، توفیق (1953م)، أرنی الله، مطبعة مکتبة الآداب، القاهرة.
-      __________(لاتا)، رحلة إلی الغد، مکتبة مصر للطباعة.
-      قصاع، محمد (1387ش)، ادبیات علمی- تخیلی در 20 سال اخیر، ادبیات داستانی، شماره 51.
-      عزام، محمد (2003م)، الخیال العلمی، دار علاءالدین للنشر و التوزیع و الترجمة، ط1، دمشق.
-      لاندوال، سام. جی (1375ش)، داستان علمی- تخیلی چیست، مترجم: محمد قصاع، ادبیات داستانی، شماره 39.
-      مرادخانی، کیانا (1379ش)، بررسی تاریخچه آرمانشهر و ضد آن، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره 38، 1379.
-      شمشادی، خدیجه (1385ش)، اندیشه ی عدالت و حکومت نخبگان در اندیشه ی افلاطون، فلسفه و کلام، حکمت سینوی، شماره 34.
-      مور، تامس(1373ش)، آرمانشهر(یوتوبیا)، ترجمه: داریوش آشوری و نادر افشار نادری، خوارزمی، چاپ دوم، تهران، 1373.
-      وهبة، مجدی (1984م)، معجم المصطلحات العربیة فی اللغة و الادب، مکتبة لبنان، ط2، بیروت.
-      هاکسلی، آلدوس (1391ش)، دنیای قشنگ نو، ترجمه رضا فاطمی، انتشارات سمیر، تهران، 1391.
-      شریف، نهاد (2009م)، العطاء العربی فی أدب الخیال العلمی، المجلة الخیال العلمی، العدد12، 2009.
-      Roberts Adam (2000), SCIENCE FICTION, London and New York, First published.
-      Snir, Reuven (2000). The emergence of science fiction in Arabic literature. Der Islam 77 (2). 263-285.
-      Snir, Reuven (2001), Modern Arabic literature: A functional dynamic model. Toronto: York Press Ltd.
-      Dinar Rafisovich Khayrutdinov (2014). Ahmad Khaled Tawfik’s Novel Utopia as an Important Example of the New Wave of Science Fiction in Arabic Literature, World Applied Sciences Journal 31 (2).
-      James Edward and Mendlesohn Farah(2003), The  Cambridge companion to science fiction, science fiction, combridge university press.
-      D. Suvin(1988), Positions and presupositions of science fiction, Ohio: kent state university press.