رمزوارگی «شهرزاد» در شعر عبدالوهاب البیاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کوثر بجنورد

10.29252/mcal.8.14.118

چکیده

شهرزاد برخاسته از جهان فسون و فسانۀ هزار و یک شب، در وادی ادبیات معاصر عرب قدم گذارده و ادیبان عرب از شهرزاد همچون نمادی کارا در آثار خود بهره گرفتند. عبدالوهاب البیاتی از جمله شاعرانی است که در حوزۀ کاربست چهره‌های اساطیری - تاریخی در شعر نو پیشگام است و شهرزاد از چهره‌هایی است که او از رمزواره‌گی‌اش بهره می‌گیرد تا از چنبرۀ سنت‌های نادرست بر زندگی زن در جامعۀ سنت‌گرای خود انتقاد کند و مرثیه‌ای بسراید برای کشوری که در چنگال استبداد و استعمار اسیر است و مویه کند بر انسان شهرزده‌ای که پیوند خود را با مام طبیعت گسسته و پاکی روح خویش را در پای بت شهرنشینی قربانی کرده است. نگارنده در نوشتار پیش‌رو بر آن است که با جستار در دفاتر شعری البیاتی نقش‌آفرینیِ شهرزاد را در آن‌ها بررسی و در دلالت‌های رمزوارۀ وی کاوش نماید. برای تحقق این مهم ابتدا دفترهای شعر البیاتی در جست و جوی نشانی از شهرزاد، خوانده شد. سپس تلاش شد تا از رهگذر واکاوی رشته‌های پیوند میان متن و شهرزاد روشن شود که وی در هر شعر چگونه نقشی می‌آفریند و شاعر در ورای کاربست این رمزواره کدامین راز را نهان می‌دارد. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که شهرزادِ البیاتی از یک سو زنِ دیروز و امروز جامعۀ سنتیِ شاعر است و نماد کشور وی و از دیگر سو نماد زندگی بی‌آلایش روستایی و پاکیِ بر باد رفتۀ روح بشری است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Symbolic Shahrzād in the poems of Abdolwahhābal_ Bayāti

نویسندگان [English]

  • Somayeh Al-sadat Tabatabie
  • Naeimeh Parandavaji
Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Kosar University of Bojnord
چکیده [English]

Shahrzād is the most famous motif in the world of fairy tales in Arabic Nights which entered the context of contemporary Arab literature. Arab literary figures, poets and writers, have employed Shahrzād as a useful symbol in their works. Abdolwahhāb Bayātiis one of those poet pioneers in the field of application of mythical and historical figures in the contemporary poetry. Shahrzādis one of these figures that Bayātiutilizes as a symbolic motif to criticize the influence of false traditions on the life of women in his conservative society. The poet composes a Jeremiad for a country which is grabbed in the grip of tyranny and colonialism and weeps for the urban man who has broken up with the mom of nature and sacrificed his soul at the feet of the urbanization idol. In the present article, the author aims to review Symbolic Shahrzād’s character by analyzing Abdolwahhāb Bayāti˒s verses and to explore the symbolic implications of Shahrzād. The author also tries to show that Bayāti˒s Shahrzād is a poetess of a traditional society both yesterday and today. On the other hand, she is depicted as the symbol of the author’s country and simple rural life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abdolwahhāb Bayāti
  • Shahrzād
  • Symbolic implication
- البیاتی، عبدالوهاب (1995م)، الأعمال الشعریه فی مجلدین. بیروت: المؤسسه العربیه للداراسات و النشر.
- ـــــــــ. (1981م)، الشاعر العربی و التراث. مجلة فصول. ش4. 1981.
- پاینده، حسین (1385ش)، نقد ادبی و دموکراسی؛ جستارهایی در نظریه و نقد ادبی جدید. تهران: نیلوفر.
- ثامر، فاضل، (1987م)، مدارات نقدیه فی إشکالیه النقد و الحداثه و الإبداع. بغداد: دار الشؤون الثقافیه العامه.
- خلیده، کحلی (2013-2012م)، أثر ألف لیله ولیله فی الشعر العربی المعاصر. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. جامعه وهران. کلیه الآداب، اللغات والفنون. قسم اللغه العربیه وآدابها.
- داود، أنس (1992م)، الأسطورة فی الشعر العربی المعاصر. القاهره: دار المعارف.
- الشویلی، داود سلمان (2000م)، ألف لیله ولیله و سحر السردیه العربیه. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
- طعمه، أحمد (2004م)، الأسطوره و التناص فی شعر البیاتی. مجله المعرفه. ش495. صص66-54.
- عشری زاید، علی (2005م)، استدعاء الشخصیات التراثیه فی الشعر العربی المعاصر. القاهره:دار غریب للطباعه و النشر و التوزیع.
- علاق، فاتح (2005م)، مفهوم الشعر عند رواد الشعر العربی الحرّ. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
- عیسی الشعار، سلطان (2007م)، التراث فی شعر محمد الفیتوری. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. جامعه مؤته. قسم اللغه العربیه وآدابها.
- فوزی، ناهده (1383ش)، عبدالوهاب البیاتی حیاته و شعره دراسه نقدیه. چ1. تهران: انتشارات ثارالله.
- کندی، محمد علی (2003م)، الرمز و القناع فی الشعر العربی الحدیث. بنغازی: دار الکتب الوطنیه.
- مقدادی، بهرام (1393 ش)، دانش­نامۀ نقد ادبی از افلاتون تا به امروز. تهران: چشمه.
- منتخبی بخت­ور، نرگس و سخنور، جلال (1388ش)، «بررسی تأثیر اسطورۀ شهرزاد بر رمان پسامدرن شمیر نوشتۀ جان بارت همراه خوانشی پل دمانی از متن». نقد زبان و ادبیات خارجی. دورۀ اول. شمارۀ 2. صص109-85.
- ناروئی­پور، سکینه (1395ش)، بررسی و مقایسۀ شگردهای فراخوانی شخصیت شهرزاد در ادبیات داستانی معاصر عربی (با تکیه بر آثار طه حسین، توفیق حکیم، نجیب محفوظ و علی احمد باکثیر). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه کاشان. دانشکدۀ ادبیات و زبان­های خارجه. گروه زبان و ادبیات عربی.
- هزار و یک شب (1383 ش)، برگردان عبداللطیف تسوجی تبریزی. تهران: هرمس با همکاری مرکز بین­المللی گفتگوی تمدن­ها.
- هوانسیان، ریچارد و صباغ، جورج (1390ش)، هزار و یک شب در ادبیات و جامعۀ اسلامی. ترجمۀ فریدون بدره­ای. تهران: هرمس.