بررسی بیگانگی مظفر النواب بر اساس نظریه وسیله - هدف مرتن (با تکیه بر قصیده طَلقَةٌ ثُمَّ الحَدَث)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه یزد

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد

10.29252/mcal.8.14.119

چکیده

بیگانگی از جمله مسائل مهم بشر معاصر است که قدمتی به درازای خود انسان دارد. دانشمندان و پژوهشگران حوزه­های مختلف تعاریف متعددی از آن ارائه داده­اند. در دوره معاصر دو حوزه روانشناسی و جامعه شناسی رویکردی متفاوت­تر به آن داشته است. «رابرت مرتُن»  R.Merton
(1910-2003م.) جامعه شناس آمریکایی به بررسی این موضوع در قالب ناهنجاری­های اجتماعی پرداخته و نظریه وی به «نظریه وسیله و هدف» معروف گشت. با توجه به این نظریه مظفر النواب (۱۹۳۴م) از جمله شاعران معاصر عراق است که تا حدود زیادی در مسیر اهداف خود و راه رسیدن به آنها (وسیله) با جامعه هم عصر خود اعم از حکومت و عامه مردم بیگانه گشته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی شخصیت نواب بر اساس سنخ­های شخصیتی مرتن و مهم‌ترین وسیله و ابزار شاعر به منظور غلبه بر بیگانگی و تأثیر وسیله و اهداف شاعر بر تعابیر و واژه­های شعر او در قصیده «طَلْقَةٌ ثُمَّ الحَدَثُ» با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. یافته­ها روشن می­سازد شخصیت شاعر یک شخصیت ناهمنواست که ساختارهای اجتماعی را ناکارآمد برای رسیدن به هدف می­داند و با شیوه تطابق ناهمنوایانه طغیانگری در صدد قیام مسلحانه علیه دستگاه­های حاکمه بوده که با ابزارهایی مانند سانسور، عوام فریبی، ... به دنبال حفظ سلطه خود و چپاول ملت­ها می­باشند. فراوانی کاربرد دو وجه خبری و التزامی از بارزترین ویژگی­ بندهای این قصیده است. علاوه بر این کلمات نشانداری چون «الطلقة، النار، الصمت، الدم، الحزن، الحسین (ع)، خالد اسلامبولی و...»، بر اندیشه ناهمنوایی شاعر اندیشه با جامعه و حکومت و افکار انقلابی وی تأکید می­ورزد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of Navab’salienation accoriding to the Merton’s end-means theory based on the ode “Talghaton Somma Al-Hadath”

نویسندگان [English]

  • Reza Afkhami Aghda 1
  • Mohsen Zamani 2
1 Associate Professor, Yazd University
2 PhD student in Arabic Literature of Yazd University
چکیده [English]

Alienation is one of the most important issues for the contemporary human. Alienation dates back to the mankind creation. Researchers of different fields have presented numerous interpretations for it. In the current century, psychology and sociology have different approaches to alienation. R.K Merton (1910-2003) was an American sociologist that studied alienation in the matrix of social abnormalities. His theory is known as ‘the end-means theory’. On the basis of this theory, Mozafar Navab, an Iraqi contemporary poet, may be claimed to have been somewhat alienated from his society, i.e. both the government and the people, in terms of his approach for reaching his goals. This paper aims to study the following three issues using a descriptive–analysis method: 1) Navab’s personality according to Merton’s personality types, 2) the most important tools to overcome his alienation, and 3) the impact of end and means on the idioms and words in his ode. The obtained results clarify that the poet has a nonconformist personality. Also, he believes that social structures are not efficient enough for him to reach his goal. Thus, he wants to use rebellion as an approach against governments which use such means as censorship, demagoguery, and so on to save their domination over Arab nations. The high frequency of informative  and subjunctive statements is the prominent feature of his ode. Moreover, the marked words such as, bullet, fire, blood, greif, Hossain, Khaled Eslambooli, emphasize the poet’s nonconformist thoughts against the society and government, along with his revolutionary ideas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Merton
  • Social abnormality
  • Alienation
  • Mozaffar Al- Navvab
  • Talghaton Somma Al-Hadath
- تنهایی، حسین ابوالحسن (1387ش)، نظریه­های جامعه شناسی، مشهد، نشر مرندیز.
- توسلی، غلام عباس (1380ش)، نظریه­های جامعه شناسی، تهران، انتشارات سمت، چاپ 8.
- خسروی نسری، راضیه (1392ش)، تحلیل مفهوم غربت و بیگانگی در داستانهای ابراهیم جبرا، رساله دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد.
- رجبی، فرهاد (1391ش)، «شورش در شعر امل دنقل و نصرت رحمانی»، مجله بوستان ادب، شماره چهارم، پیاپی 14، صص43-64).
- ستوده، هدایت الله (1382ش)، روانشانسی، اجتماعی، تهران، انتشارات آوای نور، چاپ هفتم.
- عبد اللهی، محمد (1381ش)، «یادمان رابرت کی. مرتن»، مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهارم، شماره 2، صص 131 – 158.
- فتوحی، محمود (1392ش)، سبک شناسی (نظریه­ها، رویکردها و روش­ها)، تهران، انتشارات سخن، چاپ دوم.
- کوزر، لوئیس و برنارد روزنبرگ (1385ش)، نظریه­های بنیادی جامعه شناختی، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران، نشر نی، چاپ سوم.
- گروثرز، چارلز (1378ش)، جامعه شناسی مرتون، ترجمه زهره کسایی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
- مرتن، رابرت.ک (1376ش)، مشکلات اجتماعی و نظریه جامعه شناسی، ترجمه نوین تولّایی، تهران، انتشارات امیر کبیر.
- الأسطة، عادل (1999م)، «تغییب مظفر النواب»، رام الله، مجلة کنعان، عدد99، تشرین الثانی.
- ضرغام، عادل (2009م)، فی تحلیل النص الشعری، بیروت، منشورات الإختلاف، دار العربیة للعلوم ناشرون.
- عبد المختار، محمد خضر (1999م)، الاغتراب و التطرف نحو العنف، القاهرة، دار غریب للطباعة و النشر.
- النواب، مظفر (2009م)، الأعمال الشعریة الکاملة، عراق، مکتبة جزیرة الورد.
- یاسین، باقر (2003م)، مظفر النواب - حیاتة و شعره، قم، دار الغدیر.
-عودة، مؤید عبدالرؤوف (2006م)، مظفر النواب: التلقی النقدی و اختلاف الطبعات، إشراف أ.د.عادل الأسطة، جامعة النجاح الوطنیة نابلس، فلسطین.
- هویدی، محمد عبدالحسین (د.ت)، الاغتراب فی شعر مظفر النواب "الوتریات اللیلیة أنموذجاً"، کلیة التربیة جامعه المثنی، السماوة (العراق).
Merton. Robert. K (1968). 'Social Theory and Social Structure', New York,
Merton. Robert. K (1938.Oct). 'Social Structure and Anomie', Volume 3, p 672-682)