خوانش پسااستعماری رمان «ما لا تذروه الریاح» اثر محمد العالی عرعار (مطالعه موردی: جنسیت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد

2 دانش آموخته رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد

چکیده

نظریه و نقد پسااستعماری در صدد آشکار کردن این مسأله است که سلطه اقتصادی و سیاسی استعمار، «دیگریت» مردمان آفریقا و آسیا را به عنوان هویتی مستقل نفی می­کند و برتری فرهنگی و اخلاقی قدرت­های امپریالیستی غربی را مورد تاکید قرار می­دهد. «جنسیت» یکی از بنیادی­ترین مفاهیم نقد پسااستعماری است که در رمان­های عربی در بحث ارتباط شرق با غرب مطرح می­شود و این ارتباط در کنش­ها و واکنش­های مرد شرقی با زن غربی نمود ­پیدا می­کند. محمد العالی عرعار، از جمله نویسندگان الجزایری است که با نگارش رمان پسااستعماری «مالاتذروه الریاح»، از طریق ارتباط قهرمان داستان با همسر خویش و زنی فرانسوی به مسأله «جنسیت» پرداخته است. این پژوهش در پی آن است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ارتباط مرد شرقی با زن شرقی از منظر نقش پذیری جنسیتی سنتی بپردازد و میزان کنش­گری یا کنش­پذیری مرد شرقی در ارتباط با زن غربی را نمایان سازد و دیدگاه نویسنده در باب جوهری بودن «زنانگی و ضعف» برای «شرق و زن» را تبین کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زن شرقی تحت تاثیر جامعه مردسالار و فرهنگ شرقی، همواره کنش­پذیر است و مرد شرقی کنش­گر است؛ اما  مرد شرقی (نماد شرق) در ارتباط با زن غربی (نماد غرب) کنش‌پذیر شده و در جایگاه مونث قرار می­گیرد ولی نویسنده با پیشبرد حوادث داستان تلاش می­کند تا نشان دهد که صفت «زنانگی» برای شرق و زن شرقی جوهری نیست بلکه چیزی است که فرهنگ و استعمار، بر آن­ها تحمیل کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Role of gender in the novel Ma La Tazrouh al-Riyah by Mohammad Aali Ar’aar from a postcolonial point of view

نویسندگان [English]

  • Behnam Farsi 1
  • Fatemeh Shareyari 2
1 Assistant Professor in Arabic Language and Literature, Yazd University
2 M.A. of Arabic Language and Literature, Yazd University
چکیده [English]

Postcolonial studies seek to explain how economic and political domination are employed to attribute otherness to African and Middle Eastern subjects and deny their sense of autonomous identity in order to consolidate Western and Imperialist cultural and ethical supremacy. Gender, as one of the major tenets of this theoretical framework, is of special interest in the East-West relationship in Arabic novels where the interactions between Eastern men and Western women are apparently determined by domination. Mohammad Al-‘AaliAr’aar, an Algerian writer, explores the role of gender in the relationships among his protagonist, his wife and a French woman in his postcolonial novel, Ma La Tazrouh al-Riyah. This paper aims to investigate the role of gender in creation of rapport between the Eastern man and the Eastern woman. It also examines the autonomy and active role of the Eastern man against the Western woman. It is contended that femininity and weakness are essentially conceptualized to be associated with women and the Orient. In a patriarchal society and culture, the Eastern woman is passive while the Eastern man presumes an active role. However, in his relationship with the Western woman, the Oriental man becomes passive and presumes a feminine role. Mohammad Al-‘AaliAr’aar attempts to, indeed, demystify this erroneous concept by showing that femininity is essential to neither women nor the Orient; rather, such an essentialist conceptualization is merely imposed on them by the West to further its ideological intentions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohammad Al-‘AaliAr’aar
  • Ma La Tazrouh al-Riyah
  • Gender
  • Eastern man
  • Occidental woman
- اشکروفت، بیل و آخرون (2010م)، دراسات مابعد الکولونیالیة، ترجمه: احمد الروبی و آخرون، ط1، القاهرة، المرکز القومی للترجمة.
- البازغی، سعد و الرویلی، میجان، (2000م)، دلیل الناقد الادبی، ط 2، بیروت، المرکز الثقافی.
- أنجلر، باربارا (1991م)، مدخل إلی نظریات­ الشخصیه، ترجمه: فهد بن عبدالله بن دلیم، السعودیة، دار الحارثی للطباعة و النشر.
- آدلر، الفرد (1361ش)، روانشناسی فردی، ترجمه حسن زمانی شرفشاهی، چاپ اول، تهران، انتشارات تصویر.
- بارت مور، گیلبرت (1386ش)، «همی بابا»، ترجمه پیمان کریمی، مجله زرزیبا، سال یازدهم، شماره 63.
- بشردوست، مجتبی (۱۳۹۰)، موج و مرجان، تهران، انتشارات سروش.
- بن علی، الحاج (2010م)، «تمظهرات الآخر فی الروایة العربیة المغاربیة»، جامعة وهران، کلیة الآداب. اللغات و الفنون، قسم اللغه العربیة و آدابها.
- تایسن، لوئیس (1394ش)، نظریه­های نقد ادبی معاصر، ترجمه: مازیار حسین زاده، فاطمه حسینی، تهران، نگاه امروز حکایت نوین قلم.
- داد، سیما (1385ش)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ سوم، تهران: نشرمروارید.
- سزر، ا (۱۳۵۶)، گفتاری در باب استعمار، ترجمه: منوچهر هزارخوانی، تهران، انتشارات نگاه.
- سعید، ادوارد (۱۳۷۷)، شرق­شناسی، ترجمه: عبدالرحیم گواهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- ..................... (۲۰۱۴)، الثقافۀ و الإمبریالیۀ، ترجمه: کمال أبودیب، ط۴، مکتبۀ بغداد.
- سعید، ادوارد (د.ت)، الإستشراق، مکتبۀ دیوان العرب.
- سلدن، رامان و پیتر ویدوسون (۱۳۹۲)، راهنمای نظریه­های ادبی معاصر، ترجمه: عباس مخبر، تهران، طرح نو.
- شاهمیری، آزاده (1389ش). نظریه و نقد پسااستعماری، تهران: نشرعلم.
- صابرپور، زینب (1392ش)، «بازنمایی جنسیت در رمان رازهای سرزمین من»، فصلنامه­ی علمی پژوهشی نقد ادبی، ش23 پاییز.
- صالح، طیب (2009م)، موسم الهجرة إلی الشمال، بیروت، دارالعودة، ط 10.
- طرابیشی، جورج (1997م)، شرق و غرب؛ رجولة و انوثة، دراسة فی أزمة الجنس و الحضارة فی الروایة العربیة، ط 4، بیروت، دار الطلیعة.
- عرعار، محمد العالی (1972م)، مالاتذروه الریاح، مجلة الابتسامة، الجزائر.
- عرفانی،کوروش (1389ش)، روانشناسی اجتماعی استبداد زدگی، لس انجلس امریکا: انجمن گسترش زبان و فرهنگ ایرانی.
- فروم، اریک (1363ش)، گریز از آزادی، مترجم: داوود حسینی، چاپ اول، تهران، انتشارات گلشائی.
- فرهمندفر، مسعود (۱۳۹۳)، «جایگاه آستانه فرهنگ»: همی بابا و نظریه پسا استعماری، مجله مطالعات انتقادی ادبیات، شماره اول/شماره مسلسل چهارم.
- کلیگز، موری (1388ش)، درسنامه نظریه ادبی، ترجمه جلال سخن ور، الهه دهنوی و سعید سبزیان،تهران، نشر اختران.
- محمدی، اویس و زینب صادقی (۱۳۹۲)، نقد فمنیستی داستان کوتاه «مردی در کوچه» از کتاب «چشمانت سرنوشت من­اند» غاده السمان، مجله زبان و ادبیات عربی، سال پنجم، شماره۸، ص۱۱۳-۸۵.
- ممی، آلبر (1354ش)، چهره­ی استعمارگر، چهره­ی استعمار شده، ترجمه: هما ناطق، چاپ سوم، تهران، انتشارات خوارزمی.
- منصور، بوراس (۲۰۰۹/۲۰۱۰)، البناء الروائی و اعمال محمد العالی عرعار الروائیة (الطموح، البحث عن الوجه الآخر، زمن القلب مقارنة بنیویة)، سطیف: جامعة فرحات عباس.
- Spivack, Gayatri (1993), Can the Subaltern Speak? London, New York: Routlledge.