بررسی مضامین رئالیستی متأثر از نگرش اسلامی در نمایشنامه «حبل الغسیل» علی احمد باکثیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

2 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

چکیده

واقع‌گرایی (رئالیسم) تحلیل اجتماعی و بررسی تجسم زندگی انسان در جامعه، روابط میان فرد و جامعه و ساختمان خود جامعه است. رئالیسم بمثابه یک مکتب ادبی در آثار قرن بیستم به‌ویژه داستان و نمایشنامه پدیدار­ گشت. در این میان، نمایشنامه به‌عنوان یک اثر هنری قابل ‌اجرا، در ترسیم واقعیت‌های جامعه نقش مهمی ایفا می‌کرد. «علی احمد باکثیر» (1969-1910) نویسندة واقع­گرای مسلمان و متعهد عرب در قرن بیستم است که اسلام­گرایی ادبی وی در آثارش کاملاً هویدا می­باشد. نمایشنامة «حبل­الغسیل» از آثار رئالیستی وی به­شمار می­آید که نگرش اسلامی نویسنده در آن مشهود­ است و وقایع مصر را در زمان حکومت سوسیالیست‌ها به تصویر می‌کشد. پژوهش حاضر می­کوشد با روش توصیفی- تحلیلی و استخراج نمونه­هایی از مضامین رئالیستی از گفتگوهای نمایشنامة «حبل­الغسیل»، چگونگی ظهور مضامین فوق را در این نمایشنامه بررسی­نماید و از این طریق به دیدگاه نویسنده در تبیین اوضاع جامعه مصر پی­ببرد. یافته­های پژوهش نشان­ می­دهد که نگرش اسلامی نویسنده در گفتگوهای نمایشی، غالباً به­صورت انتقاد از جامعة سوسیالیستی و طرفداران آن نمود­ یافته­است. از سوی دیگر، «باکثیر» در به­تصویر­ کشیدن مضامین رئالیستی در اغلب موارد، اصل اعتدال را در کلام خود رعایت­کرده؛ امّا در گفتگوهایی که برای تبیین چهرة «عبدالکریم قاسم» و قیام شعوبیه به­کارگرفته، تا حدی افراط و تندروی نموده­است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Realistic Concepts Influenced by the Islamic Attitudes in the drama “Hablol Qasil” by Ali Ahmad Baksir

نویسندگان [English]

  • Maryam Ghamari 1
  • Sedigheh Zoodranj 2
1 MA in Arabic Language, Bu Ali Sina University
2 Assistant Professor in Arabic Language, Bu Ali Sina University
چکیده [English]

Realism is the social analysis of the embodiment of human life in the society, the relationship between individuals and the society, and the very structure of the society. As a literary school, realism appeared in the 20th century works especially in stories and dramas. In the meantime, plays, as the dramatic works of art played an important role in displaying the realities of the society. Ali Ahmad Baksir,(1910-1969) was an Arab committed Muslim author who practiced realism in this era. His Islamic attitudes are quite evident in his works. His “Hablol Ghasil” is a realistic drama which shows the events and happenings in Egypt in the time of socialists. Through the descriptive-analytic method and by extracting examples of realistic themes from the dialogues of this drama, the present study seeks to study the emergence of realistic concepts in this drama to find out his views of the circumstances in Egypt. As the findings show, the author's Islamic approach in the dialogues often critically addresses the socialist society and his supporters. The author has a moderate position in expressing realistic themes, but the conversations used to explain the image of Abdul Karim Qassim and the uprising of Sho’ubieh somewhat extreme.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realistic themes
  • Islamic attitude
  • The drama Hablol Ghasil
  • Ali Ahmad Baksir
ایگلتون، تری(1383) مارکسیسم و نقد ادبی، ترجمه اکبر معصوم بیگی، تهران: نشر دیگر.
 -پاینده، حسین.(1385). نقد ادبی ودموکراسی، تهران: انتشارات نیلوفر.
-_____،____(1389). داستان کوتاه در ایران (داستان‌های رئالیستی و ناتورالیستی)، تهران: انتشارات نیلوفر.
- پرهام، سیروس. (1376). رئالیست و ضد رئالیست در ادبیات، تهران: نشر آگاه.
-ساچکوف، بوریس. (1362). تاریخ رئالیسم، ترجمه: محمدتقی فرامرزی، تهران: نشر تندر.
- سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح. (1391). مصر، تهران: زیتون سبز، تهران: انتشارات سهره.
-  سید حسینی، رضا. (1381). مکتب‌های ادبی، ج1، تهران: انتشارات نگاه.
-  شورای نویسندگان. (بی‌تا). تاریخ سیاسی عراق. بی‌جا، مؤسسه انتشاراتی نهضت جهانی اسلام.
-  صفا، ذبیح الله.(1369). تاریخ ادبیات در ایران، ج1، تهران: فردوس.
 -علی­احمدی، علیرضا، یاسر تیموری اصل و محمد محمودی میمند، (1390). «از خود بیگانگی: مقایسه­ای از دیدگاه هگلیان جوان و برخی مفسران قرآن»، مجله پژوهش­های میان­رشته­ای قرآن کریم، دورة2، شماره چهارم: صص43-37.
- فضل، صلاح.(1385). «روش­شناسی رئالیسم در هنر (رئالیسم انتقادی از دیدگاه غرب»، مترجم: سید قاسم غریفی (مترجم)، نشریه هنر و معماری، شماره 53:  صص 13-17.
-  فضیلت،محمود.(1390). اصول و طبقه‌بندی نقد ادبی، تهران: انتشارات زوار.
-گوهری پور، مرتضی.(1388). «ﻣﻌﻨﺎ ﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﭘﺮﺗﻮ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺟﻬﺎن­های ممکن»، مطالعات فرهنگ-ارتباط (نامه پژوهش فرهنگی سابق)، سال دهم، شماره هفتم: صص171-137.
- میرصادقی، جمال. (1380) عناصر داستان، تهران: انتشارات سخن.
 - _____،_____.(1386). ادبیات داستانی (قصه،رمانس، داستان کوتاه، رمان)، تهران: انتشارات سخن.
-باکثیر، علی احمد. (1985). فن المسرحیة من خلال تجاربی الشخصیة، قاهره: مکتبة مصر.
- _____،_____. (لاتا). حبل الغسیل، قاهره: مکتبة مصر. 
-بوشعیر، الرشید.(1996). الواقعیة وتیاراتها فی الآداب السردیة الأروبیة،دمشق: الأهالی للطباعة والنشر.
- الحازمی، حسن.(لاتا). إسهامات نجیب­ الکیلانی فی التنظیر للأدب­الإسلامی، کلیة الآداب­ بجامعة جازان.   
- حمید، محمد ابوبکر.(1990). علی احمد باکثیر فی مرآة عصره، مصر: مکتبة الفجاله.
- حمید، محمد ابوبکر.(1997). احادیث علی احمد باکثیر من أحلام حضر موت إلی هموم القاهرة، السعودیة: دار المعراج الدولیة للنشر.
- خفاجی، محمد عبدالمنعم.(1995). مدارس النقد الادبی الحدیث، القاهرة: الدار المصریة اللبنانیة.
-زرکلی،خیرالله.(1966). الأعلام، ج4، بیروت: دار العلم للملایین.
-الصالحی،فؤاد. (2001). علم المسرحیة وفن کتابتها، عمان : دار الکندی.
- فاتکیوتس. ب.ج.(1992). جمال عبدالناصر وجیله، ترجمة: سید زهران، بیروت : دارالتضامن.
- القاعود، حلمی محمد.(1994). الواقعیة الإسلامیة فی روایات نجیب الکیلانی، ریاض : مکتبة العبیکان.
- قصاب، ولید.(2007). مناهج النقد الأدبی الحدیث رؤیة إسلامیة، دمشق: دارالفکر،مکتبة الأسد.
- کحالة، عمر رضا.(1993). معجم المؤلفین تراجم مصنفی الکتب العربیة، ج 2، بیروت: مؤسسة الرسالة.
- الکیلانی، نجیب.(1987). حول المسرح الاسلامی، بیروت: مؤسسة الرسالة.
- مندور، محمد.(1998). الأدب والمذاهبه، مصر : دار النهضة.