رسالت باورهای عامیانه در رمان «ریح الجنوب» با تکیه بر تابو و خرافه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد

چکیده

فرهنگ عامیانه، فرهنگ و دانش بومی است که امور ملموس و غیرملموسی مانند عقاید، آداب و رسوم، دانش، تکنولوژی و طبابت عمومی را شامل می­شود. تابو و خرافه، باورهای عامیانه­ای هستند که انعکاس آنها در متون ادبی، تأثیر زیادی بر افکار و باورهای توده­های مردم دارد. "عبدالحمید بن هدوقة" نویسندة الجزایری در رمان  "ریح الجنوب" جلوه­هایی از فرهنگ عامیانه را به تصویر کشیده است. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و نقدی ضمن بررسی موضوعات و اهدافی که نویسنده برای بیان آنها از عناصر تابو و خرافه استفاده نموده، به این نتیجه رسید که هدف نویسنده از پرداختن به ویژگی­ها و شاخصه­های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور و توصیف الجزایر سنتی و مقایسة آن با الجزایر مدرن و امروزی، ترسیم بهتر چالش­های فکری نسل جوان و گذشته و به نقدکشیدن این سنت­ها بوده‌است. وی این سنت­ها را با در نظرگرفتن مقتضیات زمانه و سیر تحول داستان، در طیف وسیعی از تابوها و خرافه­ها به تصویر کشیده؛ تابوی جزاء، مکان، انحصار زن و محدودیت معاشرت اجتماعی دختران، مصادیقی از تابوها و قراردادن ظروف سفالین روی قبرها به منظور سیراب­کردن روح آنها، اعتقاد به پرخوری در مراسم عزای متوفی با هدف رساندن رحمت و ثواب بیشتر به وی، نسبت­دادن بروز مشکلات و حوادث ناگوار به جن و ارواح و زبان گذاشتن دراویش بر داس­های گداخته برای استجابت دعای نزول باران، نمونه­های آشکاری از خرافات در رمان ریح الجنوب است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The mission of folk beliefs in the novel Rih al Djanoub: A focus on taboos and superstitions

نویسندگان [English]

  • Jamshid Ghasemi 1
  • Fatemeh Ghaderi 2
  • Reza Afkhami Aghda 2
  • Mohammad ali Salmani Marvast 2
1 Ph.D. Student of Arabic language and literature, Yazd University
2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, Yazd University
چکیده [English]

The folk culture denotes the aboriginal culture and knowledge covering tangible and intangible entities such as literary and artistic products, beliefs and customs, science and technology, and the common practices. Taboos and superstitions are the manifestations of popular beliefs, whose reflection on literary texts, similar to proverbs, anecdotes and myths, has a profound effect on the hearts and minds of the masses. The Algerian author Abdelhamid Ben Hadduga, the author of Rih al-janoub, has portrayed the numerous manifestations of popular culture in this novel, as in other literary works by this author. While examining the purposes and themes in which taboo and superstition are employed by Ben Hadduga, this research is built on a descriptive-analytical and critical approach to find out Ben Hadduga’s goal in addressing social, economic, and social characteristics as well as describing the traditional and modern Algeria. His work presents a better portrayal of the intellectual challenges of the younger and older generations and occasionally criticizes the traditions. He depicts these traditions in a wide range of taboos and superstitions by considering the circumstances of the time, events, and the evolution of the story. Punishment, place, monopoly of women, and the restricted social interactions of girls are the examples of taboos. Moreover, a few clear examples of superstitions in the Rih al-janoub novel include placing earthenware on graves to water souls of the dead, overeating at funerals to bestow more mercy upon the deceased, attributing problems and adversities to fairies and spirits, and putting the tongue on red hot sickles by dervishes to pray for rain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Folklore
  • Taboo
  • Superstitions
  • Abdelhamid Ben Hadduga
  • Rih al Djanoub
- دهخدا، علی­اکبر، (1372)، لغت­نامه دهخدا، تهران: موسسه لغتنامه دهخدا.
- ستاری، جلال، (۱۳۸۱)، زمینة فرهنگ مردم، تهران: ویراستار.
- شعربافیان، حمیدرضا، (۱۳۸۲)، «باورهای عامیانه در ایران به گزارش سیاحان غربی»، مشهد، محقق.
- فروید، زیگموند، (بی­تا)، توتم و تابو، ترجمه: محمدعلی خنجی، تهران: کتابخانه طهوری؛ نشر الکترونیکی.
- یثربی، سید یحیی، (1393)، فلسفه خرافات، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- بدران، ابراهیم و سلوی الخماش، (1988م)، دراسات فی العقلیة العربیة، ط2، بیروت: دار الحقیقة
- بن هدوقه، عبدالحمید،(2008م)، الأعمال الروائیة الکاملة، ط1، الجزایر: الفضاء الحُرّ.
- دوغان، أحمد، (1996م)، الأدب الجزائری الحدیث، ط1، دمشق: اتّحاد الکتاب العرب
- الماسی، نجادعلی و بهنام حبیبی، (۱۳۸۵)، «بررسی مفهوم، جایگاه و نمادهای حقوق فولکلور»، نامه مفید، دوره ۱۲، شماره ۵۸: 22-3.
- جهانشاهی افشار، علی و محمدحسن شمس الدینی مطلق، (۱۳۹۳)، «ریشه­های خرافات و کارکرد آنها در فرهنگ مردم؛ مورد مطالعه: باورهای مردم کرمان»، دوفصلنامة فرهنگ و ادبیات عامه، سال دوم، شماره۳: 75-49.
- صرفی، محمدرضا، (۱۳۸۳ش)، «بازتاب باورهای خرافی در مثنوی»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، کرمان، شماره ۱۵: صص130-103.
- قانونی، حمیدرضا و پروین غلامحسینی، (۱۳۹۶ش)، «ادبیات عامه (ضرب المثلها و کنایات) و بازتاب آن در رما­ن­های آل احمد»، مطالعات زبانی و بلاغی، سال۸، شماره ۱۵: صص140-117.
- محجوب، فرشته،(۱۳۹۵ش)، «تابو درترجمه ادبیات کودکان»، کنگره بین المللی زبان و ادبیات، تربت حیدریه: دانشگاه تربت حیدریه: https://www.civilica.com/Paper-LPMCONF01-LPMCONF01_0540.html
- یعقوبی، پارسا، (۱۳۸۶ش)، «آشنایی با تابوشکنی و سیر آن در ادبیات کلاسیک»، مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه کردستان، شماره ۱۸۳، دوره ۵۸: صص116-99.
- بوسماحة، عبدالحمید،(1998م)، «الموروث الشعبی فی روایات عبدالحمید بن هدوقه»، مجله اللغة و الأدب،دانشگاه الجزایر، شماره 13: 189-210
- بیومی، خالد،(۲۰۱۸م)، «توظیف التراث فی الروایة العربیة المعاصرة»، www.masress.com، ۲۰۱۸/۰۸/۲۳.
- حمدان حمدان، عبدالرحیم،(۲۰۱۰م)، «التقنیات الفنیة فی ثلاثیة «بکاء العزیزة»، دیوان العرب:۲۰۱۹/۰۷/۲۲
- زکور، محمد، «توظیف التراث فی نماذج من روایات بن هدوقه»، الجزایر الجامعة عنابه: http://www.benhedouga.com، 20/08/2018
- قاسمی، جمشید، (1398ش)، «الإستعارة الأساسیة ووظیفتها فی روایة "ریح الجنوب"»، مجله الجمعیة العلمیة الإیرانیة للغة العربیة و آدابها، شماره 15: 80-61.
- الربیحات، عمر احمد، (2009م)، «الأثر التوراتی فی شعر محمود درویش»، رسالة الماجستیر فی الأدب، اردن: جامعة مؤتة.
- عبدالوهاب، تیایبیة،(بی­تا)، «توظیف التراث فی مسرح سعد الله ونوس»، مذکرة لنیل درجة الماجستیر، جامعة الجاح لخضر، باتنة: کلیة الأداب و العلوم الإنسانیة.
- العربی، مریم، (2017م)، «عبدالحمید بن هدوقه و البعد الاجتماعی -ریح الجنوب أنموذجا»، الجزایر: جامعة ابوبکر بلقاید.