واکاوی انتقادی گفتمان سلفی‌ در شعر هاشم الرفاعی بر اساس الگوی نورمن فرکلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران

چکیده

نظر به اینکه امروزه سلفی‌گری در عرصه سیاسی اجتماعی به یک گفتمان تبدیل شده و هاشم الرفاعی به عنوان شاعر اسلام‌گرای مصری، اندیشه سلفی را در اشعار خود بازنمایی نموده، واکاوی انتقادی گفتمان سلفی در شعر رفاعی موضوعی است که با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف دراین پژوهش مورد بررسی قرار می‌گیرد تا مبانی و فلسفه گفتمان سلفی را در اشعار هاشم الرفاعی کشف و رمزگشایی نماید. بر اساس نتایج پژوهش، رفاعی متأثر از جنبش سلفی اصلاحی سیدجمال‌الدین اسدآبادی مبانی میهن‌پرستی، استعمارستیزی، افتخار به گذشته درخشان اسلامی، اصلاح حاکمان، نکوهش جهل و غفلت مردم، بازگشت به قرآن و تعالیم اصیل دین، جهاد، عدم وجود آزادی بیان، مطبوعات و اتحاد را در اشعار خود بازنمایی نموده است. شاعر مُلهم از حرکت جهادی اخوان‌المسلمین، تنها راه‌ اسلامی‌سازی جامعه را جهاد قلمداد می‌کند. همچنین با توجه به بحران‌های گسترده سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جوامع اسلامی ازجمله بحران هویت فردی و اجتماعی در مواجهه با مدرنیته، بحران مشروعیت حکومت‌ها، هژمونی نظام مدرن غربی، ضعف و انحطاط جوامع اسلامی، سرخوردگی از زمان حال و نبود نسخه بومی جایگزین برای اصلاح جامعه، می‌توان فلسفه گرایش سلفی‌ در شاعر را کشف و مورد تحلیل قرار داد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical analysis of Salafi discourse in the poetry of Hashem al-Rifai based on the model of Norman Fairclough

نویسندگان [English]

  • maryam aliyari 1
  • Abolhasan Amin moghaddasi 2
  • Mohammad Hasan Foadian 3
  • Masoud Fekri 3
1 phd in arabic language and litreture, tehran university
2 Professor in Arabic language and litreture. Tehran university
3 Associate Professor in arabic language and litreture. Tehran university
چکیده [English]

Introduction

Considering that today Salafiism has become a discourse in the socio-political arena and Hashim al-Rifa'i as an Egyptian Islamist poet has represented the Salafist thought in his poems, the critical analysis of the Salafist discourse in Rifai's poetry is an issue that is examined in this research to discover and decipher the basics of Salafi discourse and the philosophy of this trend in the poems of Hashim al-Rifaei.





Methodology

The research using Norman Fairclough's critical discourse as a guide. In this sense, three levels of description, interpretation, and explanation were used to study this poetry. This research deals with vocabulary and grammar at the level of description, And at the interpretation level, it examines the situational and intertextual context. At the third level, it explains the philosophy of the Salafist trend in al-Rifai's poetry According to the sociological theories.



Results and Discussion

One of the most significant subjects to have entered the social-political sphere, as well as the literary sphere, in the past 100 years is the idea of Salafism as a realist phenomenon that has since developed into a discourse. This concept, understood idiomatically, is the outcome of a historical trend in Islam that views itself as submissive to the virtuous predecessor (Salaf-e-Saleh) in terms of religious observance and emulates the Prophet of Islam (pbuh), his companions, and subordinates in deeds and beliefs. The Salafi movements, however, which are the result of Ibn Taymiyah's misinterpretations of the ideas of monotheism, polytheism, tradition, and heresy, are what we witness today in the political and social spheres. However, Seyed Jamaluddin Asadabadi, the man who started the changes in Islamic society, was the one who first put out the Salafist discourse, which is seen as a subset of the idea of going back to the original Islam or Islamic fundamentalism. This reformist or moderate Salafi movement aimed to free Islam from imitation and stagnation via moral, cultural, and political rebirth. Seyed Jamal believed that Islam itself holds the key to the salvation of the diseased Islamic community. Hashim Al-Rifaei, an Egyptian Islamist poet is influenced by Seyyed Jamal Al-Din Asadabadi and Mohammad Abdo’s Salafi tendency and Ekhvan al-moslemin jihadi movement deal with issues such as the formation of the Islamic society, returning to authentic Islam and the Qur'an, incompetent rulers, ignorance, neglect and weakness of will in the people, and the fight against colonialism and Jihad.



Conclusion

The analysis of Hashim al-Rifa'i's poems shows that the ruling discourse in al-Rifa'i's court is the Salafism discourse and Islamization of society through jihad and political struggle. The results indicate that Rifai was influenced by the reformist Salafist movement of Seyyed Jamaluddin Asadabadi, and he has represented the basics of patriotism, anti-colonialism, pride in the glorious Islamic past, reforming the rulers, condemning the ignorance and neglect of the people, returning to the Qur'an and the original teachings of the religion, Jihad, non-existence,lake of freedom of speech, the press and unity in his poems. The poet, inspired by the Ekhvan al-Moslemin jihadi movements, believes that jihad is the only way to Islamize the society. Also, widespread political, social and cultural crises in Islamic societies, including the crisis of individual and social identity in the face of modernity, the crisis of the legitimacy of governments, the hegemony of the modern western system, the weakness and decline of Islamic societies, disillusionment with the present and the lack of an alternative indigenous version to reform the society, it caused the formation of Salafi tendencies in the poet. Al-Rifa'i seeks to form an Islamic society, and as an Islamist poet, he emphasizes his Islamic identity against others - supporters of secularism - who threaten his Islamic identity. This state is called separatism in identity. Separation in identity occurs as a result of emphasizing one of the sources of identity, such as religion, language, nationality, etc, and causes a person to be recognized only by this identity in al-Rifaei's court. There is a singular identity that was formed based on the cultural and educational atmosphere of the poet, based on the source of religion. The sum of these factors, along with the failure of western versions to provide a solution to the many crises of Islamic societies, led Al-Rifaei to Consider the Islam as an original divine support to provide a way out of many crises in society believe that the absolute sovereignty of God in all areas of human life and the capacity of Islam to provide an evolved social political system that can be adapted to all times and places, and relying on Islam as a civilized social system A comprehensive and complete religious system that includes the components of a happy worldly and hereafter life and can respond to human needs in all eras in the individual and social spheres.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contemporary Arab poetry
  • critical discourse analysis
  • Fairclough
  • Salafism
  • Hashim Al-Rifaei
منابع ومآخذ
قرآن کریم
اسد آبادی، جمال­الدین (1355). مقالات جمال الدین اسد اسدآبادی، به کوشش ابوالحسن جمال­الدین اسدآبادی، تهران: طلوع آزادی.
آقا گل­زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
____________ و غیاثیان، مریم (1386). «رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان»، مجله زبان و زبان­شناسی، دوره سوم، شماره اول (پیاپی 5): 39-54.
جمجوم، زهیر (2004). هاشم الرفاعی أسطورة الشعر والشهادة. عمان: دار عمار.
خضری، علی (1397). «بررسی تعهد ادبی در شعر هاشم الرفاعی»، پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال شانزدهم، شماره 31: 29-46. DOI: 10.22111/JLLR.2019.4386
درویشی، هادی (1400). «در معنا و شاخص­های بنیادگرایی اسلامی». فصلنامه انجمن ایرانی مطالعه فرهنگی و ارتباطات، شماره 62: 193-220.  DOI:  https://doi.org/10.22034/jcsc.2020.134954.2204
دکمجیان، هرایر (1383). اسلام در انقلاب: جنبش­های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران: کیهان.
ذوالفقاری، مهدی و سلامت، سجاد (1387). «سیری در اندیشه های سید جمال الدین اسدآبادی» رهاورد سیاسی، شماره 20: 129-152.
الرفاعی، هاشم (1985). دیوان هاشم الرفاعی، جمع و تحقیق محمد حسن بریغش، الطبعة الثانیة. الأردن: مکتبة المنار.
روآ، الیویه. (1378). تجربه اسلام سیاسی، ترجمه محسن مدیر شانه­چی و حسین مطیعی امین، تهران: الهدی.
________. (1387). اسلام جهانی شده، ترجمه حسن فرشتیان، قم: بوستان کتاب.
السید، رضوان. (1385). «اسلام­گرایان و جهانی شدن؛ جهان در آینه هویت»، ترجمه محمدمهدی خلجی. فصلنامه نقد و نظر، سال چهارم، شماره 3 و 4: 142-164
سید قطب. (1979)، معالم فی الطریق، بیروت: دارالشروق.
سن، آمارتیا. (1388). هویت و خشونت؛ ترجمۀ فریدون مجلسی، تهران: آشتیان.
الصدوق، محمد بن علی (1395). کمال الدین وتمام النعمة، تهران: إسلامیة.
علی­یاری، مریم و امین مقدسی، ابوالحسن (1402). «تحلیل انتقادی گفتمان سلفی در شعر معاصر عرب با تکیه بر الگوی فرکلاف (مطالعه موردی دیوان السیاسیات احمد محرم)»، لسان مبین، سال پانزدهم، شماره 53: 39-60. DOI: 10.30479/lm.2023.18422.3502
غنیم، عادل (2012). جمال عبدالناصر وعصره، القاهرة: دارالمعارف.
فاضلی، محمد (1383). «گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال چهارم، شماره چهاردهم: 81-107.
فرکلاف، نورمن (1387). تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه فاطمه شایسته پیران. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
_______________.(1398). تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمه روح الله قاسمی. تهران: اندیشه احسان.
فرمانیان، مهدی (1395). درآمدی بر پراکندگی سلفی گری و وهابیت در جهان. قم: رهپویان اندیشه.
_____________ (1400). مبانی فکری سلفیه، قم: رهپویان اندیشه.
قطب، محمد (1992). جاهلیة القرن العشرین. القاهرة: دارالشروق.
کاستلز، امانوئل (1382). عصر اطلاعات، ترجمه حسن چاووشیان، تهران: طرح نو.
کامبانینی، ماسیمو (2006). تاریخ مصر الحدیث، ترجمه عماد البغدادی . القاهره: مجلس الأعلی للثقافة.
مکارم شیرازی، ناصر (1373). تفسیر نمونه. قم: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
میر سلیم، مصطفی و دیگران (1375). دانشنامه جهان اسلام، ایران: بنیاد دایرة المعارف اسلامی.
نصیری، منصور (1380). «زمینه های تاریخی و سیر اندیشه های اصلاح گرایی سید جمال الدین اسد آبادی»، مجله معرفت، شماره 51:  66-75.
ویدوسن، اچ. جی (1393). تحلیل گفتمان، ترجمه نگار ایل غمی و نگار داوری اردکانی. تهران: جامعه شناسان.
 
Fairclough, Norman. (2001). Language and Power. England: longman (in English).