نمادها و نشانه‌های «کودکی و جنگ» در شعر سمیح القاسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی

2 دانشیار زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی

10.29252/mcal.7.13.101

چکیده

یکی از شگردهای اساسی شاعران پایداری فلسطین در تبیین جلوه­های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مقاومت، کاربرد نمادها و نشانه­های مربوط به کودک جنگ است. این ویژگی که از وزین­ترین محمل‌های تشخّص معنا و فرم شعر مقاومت فلسطین به شمار می­رود، در شعر سمیح القاسم نمودی بارز و تعیین­کننده دارد. بر این اساس، موضوع پژوهش حاضر، توصیف و تحلیل برجسته­ترین نشانه‌های شعر سمیح در این راستا؛ اعم از عنوان اشعار، زمان، مکان و شخصیت­های روایی است. یافته­های تحقیق نشان می­دهند، در اشعار سمیح القاسم که تماماً «درباره­ کودک» سروده شده­اند؛ نه «برای کودک»، نشانه‌های وابسته به زمان در سه شاخه­ کودکی، زمان از دست رفته و بازگشت به زادبوم، نشانه­های مکان؛ مانند قدس، مدرسه، وطن و زندان، در کنار نشانه­های مربوط به شخصیت­های عام و خاص؛ نظیر پدر، مادر، کودک شهید و اشغالگر، پربسامدترین نشانه­ها هستند. در رویکرد کلّی شاعر به واقعیت کودک جنگ، مقارنت مفهوم اندوه، ناامیدی و پایداری مشهود است. نتیجه­ این نگرش، تکرار مولّفه­ مقاومت تراژیک در محتوای این دسته از اشعار اوست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Symbols and signs for childhood and war in the poetry of Samih al-Qasim

نویسندگان [English]

  • Hossein Abedi 1
  • Tooraj Zeinivand 2
  • Fateme Kolahchian 3
1 Ph.D in Arabic Language and Literature, Razi University
2 Associate Professor, Razi University
3 Assistant Professor, Razi University
چکیده [English]

One of the essential techniques applied by the poets of Palestinian resistance to explain the effects of social, political and cultural aspects of resistance is the use of symbols and signs related to children of war. This feature, as one of the most powerful means of determining the meaning and form of Palestinian resistance poetry, is so blatant in the poetry of Samih al-Qasim. The present study aims to describe and analyze the most prominent signs of Qasim's poetry, such as the names of poems, time, place, and narrative characters. The results show that Samih al-Qasim's poems are written about children not for children, and the most frequently used signs are those of time such as childhood and lost time, return to the birthplace, places such as Qods, school, homeland and prison, as well as general and specific characters such as father, mother, child martyr and the occupation. In his general approach to the children of war, contingency of sadness and despair with resistance is evident. This attitude has led to repeated occurrence of tragic resistance in the contents of his poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Symbol
  • Sign
  • Childhood and war
  • Palestinian resistance poetry
  • Samih al-Qasim
- احمدی، بابک (1389ش)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز، چاپ دوازدهم.
-ادونیس (1986م)، زمن الشعر، بیروت، دارالفکر، چاپ پنجم.
- اسوار، موسی (1381ش)، از سرود باران تا مزامیر گل سرخ؛ پیشگامان شعر امروز عرب، تهران، سخن، چاپ اول.
- الحبازی، مشهور عبدالرحمن (2009م)، «اتجاهات شعر الطفل فی الشعر الفلسطینی المعاصر»، مجلة جامعة القدس المفتوحة، العدد 15، صص 262- 215.
- القاسم، سمیح (2004م)، الأعمال الشعریة الکاملة، 4 مجلدات، بیروت، دار العودة، ط1.
- المؤمنی، قاسم (1999 م)، فی قراءة النص، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات والنشر، ط1.
- بلعابد، عبدالحق (2008م)، عتبات (جیرار جینیت من النص إلی المناص)، الدار العربیة للعلوم ناشرون ومنشورات الاختلاف، ط1.
- بی­نام (2014م)، «وفاة الشاعر سمیح القاسم»، صحیفه «الرأی» الإلکترونیه، الثلاثاء، 19/ 8/ 2014.
- چندلر، دانیل (1387ش)، مبانی نشانه­شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران، سوره مهر، چاپ چهارم.
- دو سوسور، فردینان (1392ش)، دوره زبان­شناسی عمومی، ترجمه کورش صفوی، تهران، هرمس، چاپ چهارم.
- شعیری، حمیدرضا (1392ش)، نشانه- معناشناسی دیداری؛ نظریه و تحلیل گفتمان هنری، تهران، سخن، چاپ اوّل.
- شکری، غالی (1366ش)، ادب مقاومت، ترجمه محمّد حسین روحانی، تهران، نشر نو، چاپ اوّل.
- صابر عبید، محمّد (2010م)، سیمیاء الموت؛ تأویل الرؤیا الشعریة؛ قراءة فی تجربة محمّد القیسی، دمشق، دار نینوی.
- صادقی، علی­اشرف (1349ش)، «حروف اضافه در فارسی معاصر»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 95 و 96 ، صص 470- 441.
- صدیق، فضیلة (2006م)،«لغة الطفل والهویة الوطنیة»، مجلة حولیات التراث، العدد 6، صص 80- 71.
- ضیمران، محمّد (1385ش)، «امبرتو اکو و نشانه­شناسی»، بخارا، شماره 52، صص 226- 217.
- غلامحسین­زاده، غلامحسین و همکاران (1390ش)، «بررسی عملکرد روایت در اشعار نیما با تکیه بر نشانه­شناسی ققنوس»، ادب­پژوهی، شماره­ 15، صص 23- 7.
- فتوحی رودمعجنی، محمود (1391ش) سبک­شناسی؛ نظریه­ها، رویکردها و روش­ها، تهران، سخن، چاپ اول.
- قدامة بن جعفر (1982م)، ‌نقدالنثر، بیروت،، دارالکتب العلمیة.
- کالر، جاناتان (1390ش)، در جستجوی نشانه­ها؛ نشانه­شناسی، ادبیّات، واسازی، ترجمه­ لیلا صادقی و تینا امراللّهی، تهران، علم، چاپ دوم.
- کوپر، جی، سی (1386ش)، فرهنگ مصور نمادهای سنتی، ترجمه ملیحه کرباسیان، تهران، فرهنگ نشر نو، چاپ دوم.
- کورت، وسلی (1391ش)، زمان و مکان در داستان مدرن، ترجمه فرناز گنجی و محمدباقر اسماعیل‌پور، تهران، آوند دانش، چاپ اول.
- مستور، مصطفی (1387ش)، مبانی داستان کوتاه، تهران، مرکز، چاپ چهارم.
- میرصادقی، جمال (1390ش)، ادبیات داستانی؛ قصه، رمانس، داستان کوتاه، رمان، تهران، سخن، چاپ ششم.
- یوهان­سون، یورگن دینس و سوند اریک­ لارسن (1388ش)، نشانه­شناسی چیست؟، ترجمه­ سیّدعلی میرعمادی، تهران، ورجاوند، چاپ دوم.