بازتاب «سنت» و «تجدد» در قصرالشوق نجیب محفوظ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

2 دانشیار بخش زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شیراز

3 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

10.29252/mcal.7.13.127

چکیده

مصر، با تمدنی چند هزار ساله و سنت­های ریشه­دار در پایان سده­ی 18، به دنبال حمله­ی ناپلئون با تمدن نوین اروپایی آشنا شد. این آشنایی، مقدمه­ی رویارویی «سنت» و «تجدد» را در این کشور فراهم کرد. بازتاب تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ حاصل از این رویارویی را می­توان در آثار داستانی معاصر مصر بررسی کرد. قصرالشوق نجیب محفوظ، به عنوان دومین رمان از مجموعه­ی سه­گانه، داستانی است که می­توان پیامدهای حاصل از جدال سنت و مدرنیته را در آن کاوید. تقابل مردسالاری و حضور و حقوق زن در اجتماع، بحران هویت و سرگشتگی روشنفکر، غرب­گرایی،آزادی فردی و تقابل علم و دین، پیامدهایی هستند که در پژوهش حاضر به آن پرداخته شده است. براین اساس، تضادهای روحی کمال، به عنوان روشنفکر جامعه که به صورت تقابل طبقه­ی متوسط و اشراف، عقل و عشق، دنیای واقعی و آرمان­ها، علم اروپایی و دین اسلام بروز می­یابد، نتیجه­ی تقابل استبداد (سنت) و استعمار (تجدد) در مصر است و انحراف اخلاقی، پوچ­گرایی و بی­معنایی زندگی، پیامد منفی این تقابل در زندگی روشنفکرانی چون اوست. غرب­گرایی، کمال و خانواده­ی شداد را در برزخ سنت و تجدد گرفتار کرده است. پیشرفت آزادی فردی و حقوق زن از نتایج مثبت تجدد در قصرالشوق نسبت به  بین­القصرین است. علم اروپایی می­کوشد خود را جایگزین اندیشه­های سنتی دینی سازد و تا حدی هم موفق می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The confrontation of tradition and modernity in Naguib Mahfouz`s Qasr El-Shauq

نویسندگان [English]

  • Saeed Hessam Pour 1
  • Hossein Kyanee 2
  • Madineh Karami 3
1 Professor, Department of Persian Language and Literature, Shiraz University
2 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Shiraz University
3 PhD student, Student of Persian Language and Literature, Shiraz University
چکیده [English]

At the end of the 18th century, following the Napoleonic invasion, Egypt got familiar with modern European civilization. This familiarity paved the way for the confrontation of "tradition" and "modernity". The reflection of social, political and cultural developments of this confrontation can be observed in Egypt's modern fiction. Naguib Mahfouz’sQasr El-Shauqis a story that can be scanned for the consequences of the struggle between tradition and modernity. Conflict of patriarchy and women's rights in the society, crisis of identity and intellectualperplexity, orientation to the West, freedom and conflict of science and religionare the consequences that are addressed in this study. Kamaal’s spiritual contradictions, that appearas a contrast betweenthe middle class and the aristocracy, wisdom and love, the real world and ideas, as well as European science and Islam, are the result of opposition of tyranny and colonialism in Egypt. Moral perversion and nihilism are the negative consequences of this opposition in the life of intellectuals. Orientation to the West postulates Kamaal in a limbo between tradition and modernity. European science seeks to replace traditional religious ideas, and it has partly succeeded. Enhancement of freedom and women's rights is the positive result of modernity in Qasr El-Shauq versusBayn El-qasrain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Egypt
  • Tradition
  • Modernity
  • Qasr El-Shauq
  • Naguib Mahfou
- ابوشاهین، سامی (2010م)، النثرالعربی فی عصر النهضه، بیروت، بیسان للنشر والتوزیع و الإعلام.
- اتابکی، تورج (1385ش)، تجدّد آمرانه، ترجمه­ی مهدی حقیقت­خواه، تهران، ققنوس.
- احمدی، بابک (1390ش)، معمای مدرنیته، تهران، مرکز، چاپ هفتم.
- ادگار، اندرو و پیتر سج­ویک (1387ش)، مفاهیم بنیادی نظریه­ی فرهنگی، ترجمه­ی مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران، آگه.
- الألفی، أسامه (2012م)، نجیب محفوظ من الجمالیه الی نوبل، القاهره، الهیئه المصریه العامه للکتب. الطبعه الأولی.
- ألجریتو دییولیو، بامیلا (2011م)، قفص الحریم، ترجمه محمد الجندی، القاهره، الهیئه المصریه العامه للکتب.
- بدر، عبدالمحسن طه (1992م)، تطوّر الروایه العربیه الحدیثه فی مصر، القاهره، دارالمعارف، الطبعه الخامسه.
- جاوید، رضا (1388ش)، صادق هدایت، تاریخ و تراژدی، تهران، نی، چاپ اول.
- شایگان، داریوش (1387ش)، زیر آسمان­های جهان،ترجمة نازی عظیما، تهران، فرزان روز، چاپ پنجم.
- ـــــــــــــ (1393ش)، افسون­زدگی جدید، هویت چهل­تکه و تفکر سیّال، ترجمه­ی فاطمه ولیانی، تهران، فرزان روز، چاپ هشتم.
- گیدنز، آنتونی (1392ش)، پیامدهای مدرنیت، ترجمه­ی محسن ثلاثی، تهران، مرکز، چاپ هفتم.
- محفوظ، نجیب (1991م)، المؤلفات الکامله، المجلد الثانی، بیروت، مکتبه لبنان، الطبعه الأولی.
- محمد سعید، فاطمه­الزهراء (1378ش)، سمبولیسم در آثار نجیب محفوظ، ترجمه­ی نجمه رجائی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول.
- محمد عطیه، احمد (1997م)، مع نجیب محفوظ، بیروت، دارالجبل، الطبعه الثانیه.
- مختاری، محمد (1378ش)، انسان در شعر معاصر، تهران، توس، چاپ دوم.
- میرعابدینی، حسن (1387ش)، صد سال داستان­نویسی ایران، جلد 1و2، تهران، چشمه، چاپ پنجم.
- وادی، طه (1996م)، هیکل رائد الرّوایه، القاهره، دارالنشر للجامعات، الطبعه الثانیه.
-یاغی، عبدالرحمن (1999م)، فی الجهود الروائیه؛ من سلیم البستانی الی نجیب محفوظ، بیروت، دارالفارابی، الطبعه الأولی.
- رنجبران، نسرین (1388ش)، ثلاثیه نجیب محفوظ فی ضوء النقد النسوی، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، استاد راهنما: علی گنجیان، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
- آزاد ارمکی، تقی و عارف وکیلی(1392ش)، «مطالعه­ی جامعه­شناختی تعریف مفهوم هویت ملی میان اندیشمندان ایرانی»، فصلنامه­ی توسعه­ی اجتماعی- فرهنگی، دوره­ی دوم،ش1، صص35-9.
- رمضان نرگسی، رضا (1384ش)، «بازتاب چندهمسری در جامعه»، مطالعات راهبردی زنان، دوره­ی7، ش27، صص174- 145.
- عامری، حیات و الهام میاحی (1390ش)، «نقد پسااستعمارگرایی و انعکاس آن در آثار داستان­نویسان مهاجر ایرانی»، چاپ­شده در نامه­ی نقد (مجموعه مقالات نخستین همایش ملی نظریه و نقد ادبی در ایران)، تهران، خانه­ی کتاب.
- میرزایی، فرامرز و مظفر اکبری مفاخر (1387ش)، «بحران فکری و روحی قهرمان در رمان الثلاثیه­ی نجیب محفوظ»، پژوهشنامه­ی ادب غنایی، ش 11، صص164-153.
- ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1388ش)، «تحلیل مکتب ادبی داستان سه­گانه­ی نجیب محفوظ»، مجله­ی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، ش11، صص136-115.
- نصر اصفهانی، محمدرضا و مریم ایرانمنش و زینب عرب­نژاد (1392ش)، «تطبیق محتوای (سه‌گانه)ی نجیب محفوظ و (طوبی و معنای شب) از دیدگاه عناصر داستانی»، ادبیات تطبیقی، سال پنجم، ش9، صص 154-129.
- صفری، بهروز (1386ش)، گیدنز و پیامدهای مدرنیته، نسخه­ی الکترونیکی (pdf)، گرفته شده از پایگاه اطلاعاتی زیر در تاریخ5/1/1395
ketabnak.com/book/7344
- قائمی نیک، محمدرضا (1393ش)، «موقعیت فرهنگ»، گرفته شده از پایگاه اطلاعاتی زیر در تاریخ12/1/1395.
tarjomaan.com/vdcg.x93rak9uzpr4a.html
- هال، استوارت (1394ش)، «چیستی هویت­های فرهنگی»، ترجمه­ی سیاوش قلی­پور، گرفته شده از پایگاه اطلاعاتی زیر در تاریخ 2/2/1395
www.ronankurd.org