نشانه‌شناسی رمزگان‌های زبانی در سروده «عودة سندباد» از «علی فوده»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری رشته زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد

10.29252/mcal.7.13.197

چکیده

یکی از رویکردهای جدید در بررسی­های ادبی که توجّه بسیاری از ناقدان و پژوهشگران را به خود معطوف داشته، واکاوی نشانه­ها و رمزگان­های تشکیل دهنده متون ادبی است. نشانه­شناسی به دانش بررسی نظام­های نشانه­ای مختلف همچون زبان، تصاویر و علامت­های وضعی اطلاق می­شود و یکی از مفاهیم بنیادی آن یعنی رمزگان، به منزله چهارچوبی است که نشانه­ها در آن معنا می­یابند. از آن­جا که ادبیات با علوم انسانی در ارتباط نزدیک است، ناقدان ادبی نیزاز خدمات نشانه­شناسی رمزگان­ها و شیوه­های تأویل آن­ها در بررسی متون، بی­نصیب نمی­مانند. این پژوهش که از نوع کیفی است، به روش توصیفی تحلیلی وبا استفاده از منابع کتابخانه­ای نوشته شده و با هدف نشانه­شناسی مهم­ترین رمزگان‌های زبانی سروده «عودة سندباد» از «علی فوده» (1946 - 1982م) و میزان هماهنگی آن­ها با شرایط زندگی شاعر و نقشی که در انسجام این سروده داشته­اند، انجام شده و در نهایت دریافته است که شخصیّت شاعر و روحیّات وی در رمزگان مربوط به صاحب متن و رمزگان اسطوری تجلّی یافته و انسجام سروده از رهگذر رمزگان فرم و رمزگان روایی حاصل گردیده و میزان ادبیّت آن مرهون دو رمزگان زیبایی شناختی و بینامتنی شعری است.شایان ذکر است که آوردن واژه «سندباد» در عنوان سروده که سبب تداعی داستان این شخصیت اسطوری و کنکاش برای یافتن شباهت میان سراینده این قصیده (علی فوده) و سندباد اسطوری می­شود، مهم­ترین علّت گزینش سروده مذکور جهت نشانه‌شناسی رمزگان­های زبانی آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Semiotics of language codes in the poem "Odat Sinbad" written by Ali Fodeh

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Jamshidi 1
  • Vesal Meymandi 2
  • Fatemeh Ghaderi 2
  • Reza Afkhami Aghda 2
1 Phd Student, Department of Arabic Language and Literature, University of Yazd
2 Associated Professor, Department of Arabic Language and Literature, University of Yazd
چکیده [English]

A new approach in literary studies that has attracted the attention of many critics and researchers is semiotics, or the analysis of signs and codes in literary texts. Semiotics is applied to the study of different sign systems such as languages, images and symbolic situations. Codes are one of the fundamental concepts of semiotics that serve as a framework within which signs find a meaning. Since literature is in close relationship with human sciences, literary critics have had the benefits of semiotic methods in interpretation of texts. Semiotic research of codes has not been done on Arabic poems. Therefore, due to the necessity in this regard, the present study, which is qualitative and descriptive in nature, uses library resources to aim at the semiotics language codes of the poem "Odat Sinbad" and to explore the degree of correspondence between those codes and the poet’s living conditions as well as their role in the cohesion of his poems. It is found that the poet’s psychological character is embodied in the linguistic and mythical codes of the narrative writing. In addition, the literary entity of the poem is indebted to its aesthetic codes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semiotics
  • Codes
  • Ali Fodeh
  • Odat Sinbad

مراجع

- آلن، گراهام، رولان بارت (1385ش)، ترجمه: پیام یزدان­جو، تهران، نشر مرکز.
- ابن عساکر، ابوالقاسم علی، (دون تاریخ)، تاریخ مدینة دمشق (ثمانون مجلّداً)، دراسة وتحقیق: علی شیری، دار الفکر.
- احمدی، بابک (1372ش)، ساختار وتأویل متن (نشانه شناسی وساختارگرایی)، تهران، نشر مرکز، چاپ دوّم.
- ــــــــــــ (1388ش)، از نشانه­های تصویری تا متن، تهران، نشر مرکز، چاپ نهم.
- اسکولز، رابرت (1379ش)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه فرزانه طاهری، تهران، نشر آگاه.
- البحراوی، سیّد (1993م)، العروض وإیقاع الشعر العربی، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- بلعابد، عبدالحق (2008م)، عتبات (جیرار جینیت من النص إلی المناص)، الدارالعربیة للعلوم–ناشرون، منشورات الاختلاف.
- پورنامداریان، تقی (1382ش)، دیدار با سیمرغ، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جبرا ابراهیم جبرا (1990م)، المجموعات الشعریة، الطبعة الأولی.
- الجرجانی، ابوبکر عبدالقاهر (2004م)، دلائل الإعجاز، تعلیق: محمود محمّد شاکر، مصر، مکتبة الخانجی، الطّبعة الخامسة.
- چندلر، دانیل (1386ش)، مبانی نشانه­شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران، نشر سوره مهر،چاپ اوّل.
- خلیل، ابراهیم، والآخرون (2005)، مرایا التذوّق الادبی (دراسات و شهادات)، بیروت، المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر، الأردن، دارة الفنون، موسسة خالد شومان، الطّبعة الأولی.
- درویش، محمود (1994م)، الدیوان، بیروت، دار العودة.
- ذوالفقاری، محسن (1380ش)، فرهنگ موسیقی شعر، قم، انتشارات نجبا، چاپ اوّل.
- السامرائی، ابراهیم (1983م)، الفعل: زمانه وأبنیته، بیروت، مؤسسة الرسالة، الطبعة الثالثة.
- سجودی، فرزان (1387ش)، نشانه شناسی کاربردی، ویرایش دوّم، تهران، نشر علم، چاپ اوّل.
- شبل محمّد، عزة (2009م)، علم لغة النّص (النظریة والتطبیق)، تقدیم: سلیمان العطّار، القاهرة، مکتبة الآداب.
- الصباغ، رمضان (2002م)، فی نقد الشعر العربی المعاصر (دراسة جمالیة)، الإسکندریة، دار الوفاء.
- عتیق، عبدالعزیز (1987م)، علم العروض والقافیة، بیروت، دار النهضة العربیة.
- عزّام، محمّد (2001م)، النصّ الغائب (تجلیّات التناص فی الشعر العربی)، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
- عشری زاید، علی (1984م)، الرحلة الثامنة للسندباد (دراسة فنیة عن شخصیة السندباد فی شعرنا المعاصر)، القاهرة، دارثابت.
- غنیمیهلال، محمّد (2001م)، النقد الأدبیال حدیث، قاهره، نهضه مصر.
- فرج، حسام احمد (2007م)، نظریه علم النّص، تقدیم: سلیمان العطار و محمود فهمی حجازی، قاهره، مکتبة الآداب.
- فودة، علی (2003م)، الأعمال الشعریة، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
- کیلیطو، عبدالفتّاح (2006م)، الأدب والغرابة، مغرب، دار توبقال للنشر، الطبعة الثالثة.
- گیرو، پی­یر (1380ش)، نشانه شناسی، ترجمه: محمّد نبوی، تهران، نشر آگه، چاپ اوّل.
- لطفی­پور ساعدی، کاظم (1371ش)، درآمدی براصول و روش ترجمه، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
- مفتاح، محمّد (1990م)، دینامیة النص، بیروت، المرکز الثقافی العربی، الطبعة الأولی.
- مقدادی، بهرام (1378ش)، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی (از افلاطون تا عصر حاضر)، تهران، فکر روز.
- نورالدین، عصام (2007م)، الفعل فی نحو ابن­هشام، بیروت، دار الکتب العلمیة.
-  ــــــــــــ (1984م)، الفعل والزمن، بیروت، المؤسسة الجامعیة للدراسات والنشر والتوزیع.
- باقی نژاد، عبّاس (1392ش)، روایت شاعرانه و شعر روایی اخوان ثالث، بهارستان سخن (فصلنامه علمی پژوهشی ادبیات فارسی)، سال دهم، شماره 24، صص 217 – 236.
- حسن، هدى أحمد (2014م)، الجدلیة النحویة فیدلالة المضارعال زمنیة بینالقدماء و المحدثین، مجلة جامعة بخت الرضا العلمیة، العدد الثانی عشر، صص 66 – 83.
- رجایی، نجمه (1383ش)، قصّه شعری در ادب عربی، مجلّه دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 145، صص 175 - 194.
- سلیمی، علی، و بدری یاری نظام آبادی (1393ش)، مقایسه تطبیقی شعر روایی نیما یوشیج وخلیل مطران با تأمّلی درمیزان خلّاقیّت هنری دو شاعر، پژوهش نامه نقد ادبی و بلاغت، سال 3، شماره 2، صص 113 - 131.
- فرهنگی، سهیلا و محمّد کاظم یوسف پور (1389ش)، نشانه­شناسی شعر «الفبای درد» سروده قیصر امین پور، فصلنامه علمی پژوهشی کاوش­نامه، سال یازدهم، شماره 21، صص 143 - 166.
نقد ادب معاصر عربی
دوره 7، شماره 13
آبان 1396
صفحه 197-225

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار