خاستگاه نماد و اسطورۀ پرندگان در ادبیات پایداری (بررسی موردی اشعار سمیح القاسم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه رازی

2 کارشناس ارشد دانشگاه رازی

10.22034/mcal.2020.1669

چکیده

یکی از ویژگی­های برجستة ادبیات پایداری، به کارگیری عناصر نمادین در آن است. در این میان، نمادهای طبیعی، نمود زیادی در بیان اندیشه­های شاعران مقاومت داشته­اند. پرندگان جزئی از عناصر طبیعت هستند که شاعرانِ حوزة ادبیات پایداری برای پربار­کردن مضامین اشعار خود و استفاده نمادین، از آنها بهره برده­اند. سمیح القاسم به عنوان یکی از شاعران برجسته حوزة ادبیات پایداری از اسطوره و نمادِ پرندگان، برای بیان اندیشه‌های مبارزه‌طلبانه و آزادی‌خواهانة خود بهره­جسته است و آن را به عنوان پوششی برای بیان اعتراض به وضع نامناسبِ انسان فلسطینی به کار می­گیرد؛ وی توانسته به زیبایی، به این هدف خود جامة عمل بپوشاند و با استفاده از نمادهایی با بارهای معنایی مثبت و منفی، از یک‌سو چهرة ستمکاران و زشتی اعمال آنان و از سویی دیگر لزوم مبارزه و پایداری انسان فلسطینی را به تصویر بکشد. از آنجا که مردم و سرزمین، بخش عظیمی از شعر وی را دربرگرفته و صورت‌های نمادین پرندگان به صورتی غیر مستقیم به آنها اشاره دارد؛ پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی بر آن است تا به واسطة پرده­برداری از نحوة کاربرد نماد پرندگان در شعر سمیح القاسم، بخش عظیمی از شعر او را رمزگشایی کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Status of symbol and myth of birds in the resistance literature: A case study of the lyrics of Samih al-Qasim

نویسندگان [English]

  • Yahya Marof 1
  • Maryam Masoumi 2
1 Professor in Arabic Language, University Razi- Kermansha
2 MA in Arabic Language, University Razi- Kermansha
چکیده [English]

One of the prominent features of Resistance Literature is the use of symbolic elements. In this respect, natural symbols have had a great role in expressing the thoughts and ideas of the resistance poets. Birds are among those natural elements that such poets have employed symbolically in order to enrich their poems. As a leading poet in the resistance literature, Samih al-Qasim has utilized the symbol and myth of birds to express the defiant and liberal ideas and, as a pretext, to object to the poor conditions of Palestinians. In addition, by employing symbols with positive and negative connotations, the poet has depicted the cruelty of tyrants, the viciousness of their deeds, and the necessity of Palestinians’ struggle and resistance. Since people and their homeland are the main themes of his poems and the symbolic images of birds imply those themes, the present study seeks to analyze the bird symbols used in Qasim’s poems. To do so, a great part his poems are deciphered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistance literature
  • Myth
  • Symbol
  • Birds
  • Samih al-Qasim

مراجع

- قرآن کریم.
- احمدی­چناری، علی اکبر و علی اصغر حبیبی، (1390ش)، «نمادهای پایداری زنان در شعر فدوی طوقان»، مجله زبان و ادبیات عرب مشهد، شماره چهارم: صص1-23.
- ابن منظور، محمد بن مکرم‏، (1414ق)، لسان العرب، ج 4، بیروت، دار صادر.
- انزابی­نژاد، رضا، (1356ش)، «سیری دیر هنگام در دو منظومه»، مجلۀ نگین، شماره 149: صص، 41- 43.
- بیدج، موسی، (1368ش)، «شعر معاصر جهان: سمیح القاسم، سفیر دردهای فلسطین»، ادبستان فرهنگ و هنر شماره 3: صص34-35.
- پورنامداریان، تقی، ابوالقاسم رادفر و جلیل شاکری، (1391ش)، «بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر»، ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، شماره اول: صص25-48.
- تاجدینی، علی، (1388ش)، فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشه‌ی مولانا، تهران، سروش.
- جابز، گرترود، (1371ش)، سمبل­ها (کتاب اول، جانوران)، ترجمۀ محمدرضا بقاپور، تهران، مترجم.
- جبرا، جبرا ابراهیم، (1995م)، الأُسطورة و تحوّلاتها فی القصیدةالعربیة المعاصرة، ط 1، بیروت، المؤسسة العربیة للدراسات.
- چدویک، چارلز، (1375ش)، سمبولیسم، ترجمۀ مهدی سحابی، چاپ اول، تهران، نشر مرکز.
- حسینی، حسن و موسی بیدج، (1380ش)، نگاهی به خویشتن در گفت وگو با شاعران و نویسندگان معاصر عرب، چاپ اول، تهران، سروش.
- داد، سیما، (1385ش)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران، انتشارات مروارید.
- الدیک، إحسان، (2010م)، «أسطورة النسر والبحث عن الخلود فی الشعر الجاهلی»، دراسات العلوم الانسانیة والاجتماعیة، المجلّد 37: صص 357-373.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن‏، بیروت، دارالعلم الدار الشامیة.
- روان­شاد، علی اصغر و محسن زمانی، (1392ش)، «داستان پرندگان در شعر احمد شوقی با تأکید بر جنبه‌های نمادین، تربیتی، اجتماعی و سیاسی»، فصلنامة علمی پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، دوره سوم: صص 1-23.
- روشنفکر، کبری و مرتضی زارع برمی و حسینعلی قبادی، (1390ش)، «گسترۀ نماد و اسطوره در شعر سمیح القاسم و حسن حسینی» فصلنامة پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی: صص41-71.
- سرلو، خوان ادواردو، (1389ش)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ مهرانگیز اوحدی، تهران، دستان.
- سلیمان، خالد، (1376ش)، فلسطین و شعر معاصر عرب، ترجمۀ شهره باقری و عبدالحسین فرزاد، تهران، چشمه.
- شمیسا، سیروس، (1378ش)، بیان، چاپ دوم، تهران، انتشارات فردوسی.
- شوالیه، ژان و آلن گرابران، (1388ش)، فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی، چاپ دوم، تهران، انتشارات جیحون.
- طبرسى، فضل بن حسن، ‏(1372ش)، مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
- علوی، فریده، (1386ش)، «نماد پرنده در آثار شاعران فرانسوی قرن نوزدهم میلادی، با نگاهی به ادب فارسی»، نشریه پژوهش زبانهای خارجی، شماره 37: صص 55-70.
- فراهیدى، خلیل بن احمد، (1410ق)، العین‏، قم، انتشارات هجرت.
- القاسم، سمیح، (1987م)، دیوان سمیح القاسم، بیروت، دار العودة.
-______،______ ، (1993م)، دیوان الشاعر المعاصر العربی( الأعمال الکاملة)، قاهرة، دار السعاد الصباح.
- _____،_______.، (1981م)، دیوان الحماسه، ج3، عکا، منشورات الأسوار.
- وهبه، مجدی و کامل المهندس، (1984م)، معجم المصطلحات العربیة فی اللغة و الادب، بیروت، مکتبة لبنان.
- هال، جیمز، (1380ش)، فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران، فرهنگ معاصر.
- یونگ، کارل گوستاو، (1359ش)، انسان و سمبولهایش، ترجمۀ ابوطالب صارمی، چاپ دوم، تهران، کتاب پایا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار