روانکاوی مؤلفه‌های شادکامی در شعر خالد أبوخالد براساس روانشناسی مثبت‌گرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان

10.22034/mcal.2020.1675

چکیده

«نقد روان‌شناختی» به عنوان یکی از رویکردهای نقد ادبی جدید، بر اساس اصول علم روان‌شناسی و از طریق کشف چگونگی تأثیر ضمیر ناخودآگاه ادیب در آفرینش اثر ادبی، به نقد و تحلیل متون ادبی می‌پردازد و بر کاوش و شناسایی سویه‌های مثبت‌گرایی نظیر شادکامی و ارزش‌های حاکم بر ذهن صاحب اثر تمرکز دارد. با عنایت به اینکه شعر معاصر فلسطین یکی از بارزترین مظاهر انسانی پرتکاپو در عرصة ادبیات جهانی محسوب می­شود، مقالة حاضر به عنوان پژوهشی میان‌‌رشته‌ای با بهره‌گیری از تحلیل ادبی و نقد روانکاوانه، به هیجان مثبت و معنادار «شادکامی» و برجسته‌ترین مؤلفه‌های مرتبط با آن در دیوان «خالد أبوخالد» با روش توصیفی ـ تحلیلی می‌پردازد. از دستاوردهای این پژوهش می‌توان به حضور فعال و هدفمند «شادکامی» در این دیوان به عنوان هیجان خوشایند پایدار و مؤلفه‌های مرتبط با آن از جمله «امیدواری»، «خردمندی» و «خوش‌بینی» در کنار اسالیب مختلف ادبی اشاره کرد. در این راستا، أبوخالد با جهت‌دهی فکری مخاطبان به سمت نگرش مثبت و خوش‌بینانه نسبت به رخدادهای گذشته و سرنوشت کشور برای مقابله با هیجانات منفی (نظیر ناامیدی، ترس، غم) و چالش‌های مهم و بحرانی زندگی، به ارائة راه‌حلی خردمندانه و مصلحت‌اندیشانه می‌پردازد. وی با امیدواری نسبت به آینده‌ای درخشان بر قابلیت‌های هموطنان بر ارتقاء روحیة خودباوری، انسجام هویتی، مسؤولیت‌پذیری و نوع‌دوستی تمرکز نموده و ضمن ترسیم هنجارها، اهداف و گذرگاه‌ها، جامعه را به سمت بهزیستی معنادار، سلامت روانی و زندگی مملو از آرامش و شادکامی سوق می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Positive psychoanalysis of the poetry of Khalid Abu Khalid

نویسندگان [English]

  • Faezeh Pasandi 1
  • Abbas Eghbali 2
  • Mohsen Seifi 3
1 PhD student of Arabic Department of Kashan University
2 Associate Professor, Department of Arabic Language, Kashan University
3 Assistant Professor, Department of Arabic Language, Kashan University
چکیده [English]

Psychoanalytic criticism, as one of the recent approaches to literary criticism, is based on the principles of psychology and the discovery of how the unconscious mind of a poet affects the creation of literary work and the criticism and analysis of literary texts. It is also a positivist approach that explores the mental values payoff an author. Contemporary Palestinian poetry is considered as one of the most prominent manifestations of humanity in the world literature. Using a descriptive-analytic method, this study seeks to identify the most important psychological characteristics of positivism in the anthology of Khalid Abu Khaled, a prominent contemporary Palestine poet. For its data, the study draws upon five booklets of poetry including Al-Jadal fi Muntasaf al-layl, and Shaheran Salasali Ajie, Baisan fi Al-romad, Asmika Bahran, and Dami nakhil lennakhil. An important finding of this study is the presence of active elements and the interconnection of positive emotions in his poems. For example, with a purposeful application of lexemes such as "Sofa" and the repetition of motivational words such as "wounds”, “blood” and “fire” as well as verbs that denote movement and uprising, the poet gives a rise to positive elements such as happiness, hope, wisdom and goodness. It inspires the audience to cross the challenges of life and achieve victory. Finally, by giving meaning and purpose to efforts for a bright future, his works play a significant role in creating mental health for the individual and the society and instruct the reader to focus on positive and constructive elements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khalid Abu Khaled
  • Literary critique
  • Psychological analysis
  • Positivism
  • Palestine
- آرگایل، مایکل.(1382ش)، روان‌شناسی شادی، ترجمة مسعود گوهری و همکاران، اصفهان: جهاد دانشگاهی.
- آقایی،‌ اصغر، راضیه رئیسی دهکردی و سید حمید آتش­پور، (1386ش). «رابطة خوش‌بینی و بدبینی با سلامت روان در افراد بزرگسال شهر اصفهان»، دانش و پژوهش در روان‌شناسی. شماره 33: صص130-117.
- ابوخالد، خالد، (2001م)، أدباء مکرمون، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
- ____،______، (2008م)، العودیسا الفلسطینیه، رام الله: بیت الشعر الفلسطینی.
- اسدی، اسدالله، (1395ش)، «خوشبینی..کلید موفقیت»، مهندسی مدیریت، سال9، شماره66: صص87-75.
- اسعدی،‌ سمانه، (1394ش)، «ویژگی‌های افراد خردمند بر پایه نظریه‌های ضمنی: با نگاهی بر تفاوت­های سنی و جنسیتی»، پژوهش‌نامة روانشناسی مثبت، سال1، شمارة1: صص66-51.
- اکبری، منوچهر، خیریه عچرش و علی احمدی، (1394ش)، «جلوه‌های پایداری در اشعار فدوی طوقان و سپیده کاشانی»، نشریة ادبیات پایداری، سال7، شماره 12: صص44-23.
- بخشایش، علیرضا، مهناز مرتضوی و محمود حائری، (1391ش)، «بررسی مفهوم شادی از دیدگاه اسلام و روانشناسی»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال1، شماره1: صص101-84.
- براتی، فرید، (1388ش)، رساله «اثربخشی مداخلات روانشناسی مثبت‌گرا جهت افزایش نشاط، خشنودی از زندگی،معناداری زندگی و کاهش افسردگی: تدوین مدلی برای اقدام»، مقطع دکتری، استاد راهنما: دکتر محمود گلزاری، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
- بیرانوند، معصومه و همکاران، (1394ش)، «تأثیر آموزش تفکر مثبت بر رضایت از زندگی و احساس معنی در زندگی مادران کودکان مبتلا به اختلال­های برونی­سازی­شده»، مجلة مشاوره کاربردی، سال5، شمارة 9: صص80-63.
- پسندیده، عباس، (1395ش)، الگوی اسلامی شادکامی، قم: دارالحدیث.
- پورحسینی، مژده، (1384ش)، معنایرنگ، تهران: هنرآبی.
- پوررحیمی، مریم و همکاران، (1394ش)، «اثربخشی آموزش شادکامی فوردایس بر راهبردهای مقابله­ای، کیفیت زندگی و خوش­بینی دانشجویان دختر»، مجلة زن و جامعه، سال6، شمارة 3: صص40-25
- پیرانی، منصور، (1392ش)، «نگاهی به شعر حافظ با رویکرد روانشناسی مثبت‌نگر مارتین سلیگمن»، هفتمین همایش پژوهش‌های ادب فارسی، هرمزگان: صص357-338.
- جعفری، سیدابراهیم، مریم مرادی و محمدرضا عابدی، (1384ش)، «شادمانی و شخصیت، بررسی مروری»، مجلة تازه‌های علوم‌شناختی، سال7، شماره2: صص71-60.
- جیوسی، سلمی‌خضراء، (1997م)، موسوعه الأدب الفلسطینی المعاصر. بیروت: المؤسسه العربیه.
- خاری آرانی، مجید، سعید بهشتی و زهرا علی­اکبرزاده آرانی، (1389ش)، «معنا و مؤلفه‌های امیدواری در متون اسلامی و روانشناسی مثبت­گرا» دانشور رفتار. سال17. شماره45: صص170-157.
- ذبیحی حصاری، نرجس، محمدرضا چاجی و علی زارع مقدم، (1396ش)، «رابطة خردمندی با بهزیستی روانشناختی و سرزندگی تحصیلی در دانش­آموزان»، مجلةپژوهش‌های تربیتی، شمارة35: صص35-20.
- رجائی، نجمه، (1378ش)، آشنایی با نقد معاصر عربی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
- سلیگمن، مارتین، کارن رایویچ و لیزا کاکس، (1383ش)، کودک خوش‌بین، ترجمة فروزنده داورپناه، تهران: رشد.
- سلیگمن، مارتین، (1388ش)، روانشناسی مثبت‌نگر در خدمت خشنودی پایدار. ترجمة مصطفی تبریزی و رامین کریمی، تهران: نشر دانژه.
- سلیمان، خالد، (1376ش)، فلسطین و شعر معاصر عرب، ترجمة عبدالحسین فرزاد و شهره باقری، تهران: چشمه.
- عارفی، فرشته، رضا حصارزاده و بهزاد کاردان، (1395ش)، «بررسیرابطةشادیفردیوخوش­بینی با انتخاب محافظه­کارانه و متهورانة حسابداری»، فصلنامة حسابداری مالی، سال8، شماره32: صص82-59.
- عباسی، معصومه، (1392ش)، «چگونه شاد باشیم؟» فصلنامة راهبرد، http://rahbord1389.blogfa.com/post/30
- علیزاده، گلاویژ، رسول کردنوقابی و نجمه نظری، (1393ش)، «تأثیر آموزش خوش‌بینی به روش قصه‌گویی بر افزایش میزان خوش­بینی دانش آموزان»، مجلة روانشناسی بالینی، سال6، شمارة1: صص112-103.
- عینی، نسرین، (1395ش)، «بررسی عناصر نشانه‌شناختی امیدواری در غزلیات حافظ»، مجلة زبان و ادب فارسی، سال8.، شماره 26 و27 : صص 309-279.
- فرانکلین، ساموئل.(1390ش)، روانشناسی شادکامی، تهران: سخن.
- قبادی، حسینعلی و مجید هوشنگی، (1388ش)، «نقد و بررسی روانکاوانه شخصیت زال از نگاه آلفرد آدلر»، مجلة نقد ادبی، سال2، شمارة 7: صص119-91.
- قرشی، سمیرا و فریده دوکانه­ای فرد، (1394ش)، «بررسی تأثیر روان‌درمانی مثبت‌نگر بر سخت­کوشی و شادکامی دانش آموزان دختر پایة سوم دبیرستان شهرسان مرند سال 1393»، فصلنامة مشاوره و روان‌درمانی، سال4، شماره15: صص75-60.
- کردنوقابی، رسول و همکاران (1397ش)، «بررسی تطبیقی رفتار خردمندانه در شخصیت زال بر اساس مدل سه بُعدی خرد آردلت»، پژوهش‌های ادب تطبیقی، دورة 6، شمارة 1: صص 30-1.
- کریمی‌فر، مسعود و همکاران، (1395ش)، «اثربخشی آموزش مؤلفه‌های معنوی بر مؤلفه‌های روانشناسی مثبت در نوجوانان»، پژوهش‌نامة اسلامی زنان و خانواده، سال4، شمارة 7: صص136-113.
- کزازی، میرجلال‌الدین، (1385ش)، زیباشناسی سخن پارسی، تهران: مرکز.
- گل‌پرور، محسن و وحیده بهاری، (1393ش)، «تأثیرآموزشکیفیتزندگی بر مؤلفه­های سرمایة روانشناختی دانشجویان دختر»، مجلةزن و خانواده، دورة 2، شمارة 1: صص92-73.
- گلمن، دانیل، (1380ش)، هوشهیجانی، ترجمة نسرین پارسا، تهران: نشر رشد.
- لینداور، مارتن، (1974م)، الدراسة النفسیة للأدب، ترجمة شاکر عبدالحمید، شیکاگو: شبکه الکتب العربیه. www.kotobarabia.com
- ملازاده، ریحانه و مینا عابدی، (1397ش)، «نمادهای طبیعی در سروده‌های پایداری معین بسیسو»، نشریة ادبیات پایداری، سال10، شمارة 18: صص326-309.
- منصوری، سید امیر، (1383ش)، «تأملیدرزیباشناسیمنظرهدرشعرحافظ»، باغ نظر، سال1، شمارة 1: صص84-71.
- نوفرستی، اعظم و همکاران، (1394ش)، «اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌گرا بر شادکامی و بهزیستی روان­شناختی افراد دارای نشانه­های افسردگی، مطالعة تک آزمودنی با چند خط پایه»، پژوهشنامة روانشناسی مثبت، سال1، شمارة 1: صص18-1.
-  Ardelt, M. (2003). Empirical Assessment of a Three-Dimensional Wisdom Scale. Research on Ageing.
-  Argyle M. (1990) The happiness of extraverts. Pers Individ Diff.
-  Carver ChS, Scheier MF, Segerstrom S. C (2010). Optimism. J Clin Psychol Rev.
-  Forgas, J. P. (1995). Mood and Judgment: The Affect Infusion (AIM), Psychological Bulletin..
-  Rego, A. and E. Pina, M. Cunha. (2008). Workplace spirituality and organizational commitment: an empirical study. Journal of Organizational Change Management.
-  Lopez, S.J (2009). Encyclopedia of positive psychology, Wiley-Blackwell Publication.
-  Scheie MF, Carver CS (1984). Optimism, coping, and health: assessment and implications of generalized outcome expectancies. J Health Psychol.
-  Seligman, M. (2000). Learned helplessness: New York. Mc Grow Hillpress.
-  Seligman MA, Csikszent MH (2000). Positive psychology: American Psychologist.
-  Seligman MEP (1991).  Learned optimism: How to change your mind and your life. New York: Roultledge.
-  Taylor SE, Kemeny ME (2000). Psychological resources, positive illusions, and health. American psychology.
-  Webster, J. D. (2007). Measuring the character strength of wisdom. Aging and Human.