نشانه شناسی عنوان در قصیده «من یومیات سیف بن ذی یزن فی بلاد الروم» سروده عبدالعزیز مقالح

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه شهید بهشتی

10.22034/mcal.2020.1682

چکیده

یکی از رمزگان­های مؤثر در متن که مخاطب را در ابتدای امر با علامت­ها و نمادهای موجود در واژگان و تصاویر آشنا می­سازد، عنوان است. رمزگانی که انتخاب آن برای قصیده، یکی از مراحل مهم و حساس برای هر شاعر در سرودن شعر و نشان­دهندة احاطة جامع تجربة او در ارتباط با مخاطب بوده و به مثابه کلید ورود مخاطب به فضای متن، بخشی از مطالعات نشانه­شناسان را  به خود اختصاص داده­ است. عنوان، خواننده را بر آن می­دارد تا برای برداشت خود از متن و فهم دقیق آن بیندیشد و فضایی کلی از متن و پیام آنرا برای خود مجسم سازد. در همین راستا عبدالعزیز مقالح شاعر معاصر یمن با انتخاب واژة «یومیات» و یک شخصیت تاریخی برای عنوان قصیده خود که ارائه دهنده مضامین مدنظر خویش می­باشد، خواننده را در درک بهتر محتوای قصیده کمک می­کند. جستار حاضر درصدد بررسی نشانه­شناختی عنوان و ارزیابی کارکردهای آن در مضمون قصیده با رویکرد توصیفی-تحلیلی است. بررسی عنوان این قصیده در سطح واژه­نامه­ای، غنای موروث مردمی یمن و ریشه­دار بودن آنرا نشان می­دهد و از نگرش عمیق شاعر در بُعد هنری و زیبایی­شناختی حکایت دارد. در سطح ساختاری به تناسب انسجام میان آواها در عنوان، هارمونی ایجاد و پیوند آوایی در عنوان با تکرار حروف و آخرین حرف هجا اشاره می­شود و این مضمون را می­رساند که بسان یک منجی درصدد به خطرانداختن جان خود و رهایی­بخشیدن مردم از رنج است. در سطح معنایی، ارتباط عمیق و منسجمی میان عنوان و متن حاکم است. ارتباطی که درصدد آگاهی­بخشی به مخاطب در اثبات واقعیت متن یعنی سیطرة حزن و اندوه، غم غربت و تحمل رنج و محنت در راه آزادی میهن می­باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The semiotics of the title in the poem of thThe semiotics of the title in the poem “the diary of Saif Bin Ziyazan in the Roman world” by Abdulaziz al-Maqalahe diary of saif bin Zi yazan in the Roman land by Abdulaziz al-Maqalah

نویسنده [English]

  • Amir Farhangnia
Department of Arabic Language and Literature, Letter and Human Sciences, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

One of the most effective codes in a text is the title, which introduces the audience to the images as well as the signs and symbols encoded in the vocabulary at the beginning. Choosing a title for an ode is an important and sensitive stage in poetry and reflects the poet’s outlook and experience in relation to the audience. The study of the audience's input in the text is a part of semiotic investigations. The title puts the reader in a position to think about the text and precisely understand and conceive the overall context and the message. In the same vein, AbdulAziz, the contemporary Yemeni poet, chooses the term "the diary" and a historical figure so as to present his main theme and to help the reader better understand the content of the ode. The results indicate a deep relationship between the title and the text of the studied ode. Also, the poet has successfully linked the terms as well as the structural and the semantic fields of the text to the reader. The function of the title of his ode is to express the theme of the stability of the Yemeni people against colonial oppression.  Studying the title of this story at the glossary level reveals the richness of Yemeni folk heritage and its deep roots. The results point to the poet's profound skill in artistic and aesthetic features. At the structural level, the harmony between the voices in the title, the harmony of creation, and the phonetic link in the title are characterized by the repetition of the letters and the last syllable, implying that a savior still seeks to endanger his life to release people from their suffering. At the semantic level, there is a deep and coherent relationship between the title and the text. This tight link serves to prove to the audience the truth of the tenets of the text; that is, the domination of sorrow, homesickness, and incurrence of suffering for the freedom of the homeland.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Semiotics of the title
  • Contemporary Yemeni poetry
  • Abdulaziz al-Maqalah
  • Saif bin Ziyazan
-    آذرشب محمدعلی، محمد حسن امین­مقدسی، شهریار نیازی و موسی بیات (1396ش)، «نشانه­شناسی عنوان قصیده (حفر علی یاقوت العرش) سروده محمدعلی شمس­الدین»، مجلة زبان و ادبیات عربی مشهد، بهار و تابستان: صص1-26. 
-    آل مریع، أحمد بن علی (2013م)، علی الطنطاوی، کان یوم کنتُ، صناعة الفقه والأدب، دراسة فی فن السیرة الذاتیة، تقدیم: عبدالعزیز الخویطر، الطبعة الثالثة، الریاض: مکتبة العبیکان.  
-    ابن منظور(1988م)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
-    أبوجبین، عطا محمد (2004م)، شعراء الجیل الغاضب، دار المسیرة للنشر والتوزیع والطباعة، عمان، الطبعة الأولی.
-    بخیت، فاطمه، سعید بزرگ بیگدلی, ناصر نیکوبخت، کبری روشنفکر (1392ش)، «بررسی تطبیقی دلالت عنوان در شعر شش شاعر فارسی و عربی معاصر»، رسالة دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس: تهران.
-    بلعابد، عبدالحق (2008م)، عتبات، جیرار جینت من النص إلی المناص، تقدیم: سعید یقطین، منشورات الاختلاف، الجزائر، الطبعة الأولی.
-    جمال، حیدر محمد (2011م)، «شعریة العنونة، عزالدین المناصرة نموذجاً»، مجلة الجامعة الإسلامیة، مجلد19،العدد2: صص1207-1236
-    الجمیلی، محمد مطلک صالح (2016م)، السرد الرسائلی، قراءة فی سیرة الجسد وصهیل المطر الجریح لمحمد صابر عبید، الطبعة الأولی، عمّان: دار غیداء للنشر والتوزیع.
-    حسن، عبدالکریم (1989م)، لغة الشعر فی زهرة الکیمیاء بین تحولات المعنی ومعنی التحولات، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، مجلة فصول، المجلد1، عدد1،2: صص 17-29.
-    درمش، باسمة (2007م)، «عتبات النص»، مجلة علامات فی النقد، عدد61، السعودیة: صص 39-88.
-    رحاحلة، أحمد زهیر (2012م) القصیدة الطویلة فی الشعر العربی المعاصر، عمان: دار الحامد للنشر والتوزیع.
-    الرواشدة، سامح (1995م)، القناع فی الشعر العربی الحدیث، دراسة فی النظریة والتطبیق، إربد: مطبعة کنعان.
-    الزبیدی، صلاح مهدی ونصرالله عباس حمید (2015م)، «التکرار وأنماطه فی شعر عبدالعزیز المقالح»، مجله دیالی، شماره 67: صص 264-281. 
-    عامر، رضا (2014م)، «سیمیاء العنوان فی شعر هدی میقاتی» مجلة الواحات للبحوث والدراسات، مجلد 7، عدد 2: صص577-593.
-    زعرب، صبحیة عودة (2018م)، تحلیل النص الأدبی فی ضوء النظریات النقدیة الحدیثة، الطبعة الدولیة، عمان: دار مجدلاوی للنشر والتوزیع.
-    سجودی، فرزان، کاکه­خانی، فرناز (1390ش)، «بازی نشانه­ها و ترجمة شعر»، مجلة زبان­پژوهی، دانشگاه الزهرا، تهران، دوره 3، شماره 5: صص 133- 153.
-    عبید، محمد صابر (2015م)، التشکیل الجمالیّ للخطاب الأدبی الکردیّ -الهویة والمتخیل-، الطبعة الأولی، عمان: دار غیداء للنشر والتوزیع.
-    الغزامی، عبدالله (1993م)، ثقافة الأسئلة، مقالات فی النقد والنظریة، الطبعة الثانیة، القاهرة: دار سعاد الصباح.
-    فرج، حمید الشیخ (2013م)، العنوان فی الشعر العراقی الحدیث، دراسة سیمیائیة، الطبعة الأولی، لبنان: دار ومکتبة البصائر.
-    فضل، صلاح (1992م)، بلاغة الخطاب وعلم النص، عالم المعرفة، العدد164، أغسطس، الکویت: وزارة الإعلام.
-    مطوی، محمد الهادی (1999م)، شعریة کتاب الساق علی الساق فی ما هو الفاریاق، مجلة عالم الفکر، العدد1، یولیو، الکویت: وزارة الإعلام.
-    المقالح، عبدالعزیز(2004م)، الأعمال الشعریة الکاملة، المجلد الثالث، د.ط، صنعاء: من إصدارات وزارة الثقافة والسیاحة