فراخوانی عناصر روایتی هزارویک شب در رمان «بدر زمانه» مبارک ربیع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب، دانشگاه رازی

2 دانشیار زبان و ادبیات عرب، دانشگاه رازی

3 استاد گروه عربی دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

دیرزمانی است که هزار و یک ‌شب، به‌عنوان میراث ادبی، الهام‌بخش آثار نویسندگان متعددی در شرق و غرب قرارگرفته است. بی‌شک نویسندگان معاصر جهان عرب نیز برای بیان دغدغه‌های فکری، رنج‌ها و خواسته‌های خود و جوامعشان، از سرمایه‌های داستانی این شاهکار ارزشمند به دور نمانده‌اند. "مبارک ربیع" نویسندة مغربی، در‌ رمان "بدر زمانه"، دو حکایت را در پی هم آورده که در حکایت دوم با بهره‌گیری‌های هنرمندانه از داستان شهرزاد و شهریار، اثری اجتماعی- تربیتی خلق کرده است. پی بردن به انگیزة نویسنده در الهام­گیری از هزار و یک ‌شب به­ویژه افسانة شهرزاد و دریافت عناصر روایتی که اغلب همسو با عناصر روایتی این شاهکار شکل‌گرفته، ضرورت انجام پژوهش حاضر را به روش توصیفی تحلیلی تبیین می‌سازد. به نظر می‌رسد که ساختار روایتی اثر- باوجود شخصیت‌هایی همچون شهراموش و بیروز و ...، صحنه‌پردازی‌هایی که در زمان و مکان بسیار دور، ناشناخته و گاه هراس‌انگیز رخ‌داده، تعدد دو حکایت واقعی و اسطوره‌ای که به‌تناوب آورده شده، طرح حکایت اسطور‌ه‌‌ای دوم  با رابطه علی و معلولی و زبان روایت که بر نقل و قول شفاهی متکی است -  در پیوند با هزار و یک‌ شب و افسانة شهرزاد قرار دارد. پیرامون محتوای اثر باید گفت نویسنده با توجه به آموزه‌های جامعه‌شناسی و روان‌شناسی‌اش و در پیوند با محتوای داستان شهرزاد و شهریار، مسائل تربیت کودک، منزلت زن و خردورزی وی، نقش رهبر جامعه  در سعادت یا ناکامی مردمان و رویارویی دو نیروی خیر و شر را مورد اهتمام قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tracking the narrative elements of A Thousand and One Nights in the novel Badr-e Zamaneh by Mubarak Rabie

نویسندگان [English]

  • Ayat Fathi 1
  • Jahangir Amiri 2
  • Toraj Zinivand 2
  • Ali Salimi 3
1 Ph.D. student of Arabic Language and Literature, Razi University of Kermanshah
2 Associate Professor at the Razi University of Kermanshah
3 Arabic Master of Razi University of Kermanshah
چکیده [English]

Since long, A Thousand and One Nights, as a legacy of folk literature, has inspired the works of many authors everywhere in the world. Contemporary writers in the Arab world have certainly not missed the fictional assets of this valuable masterpiece to express their intellectual concerns, sufferings, and desires. Mubarak Rabie, the writer of the novel Badr-e zamaneh,  has integrated the two anecdotes into one theme. He has created a socio-educational work with artistic uses of Shahrzad and Shahriar's story. Using a descriptive-analytical method, the present research seeks to understand the author's inspiration from A Thousand and One Nights, in particular the legend of Shahrzad, and then detect the narrative elements that are often in line with those of this folk masterpiece.  As it seems, the story in the work, despite characters such as Shahramush and Bayruz, takes place in a very distant, unknown, and sometimes frightening time and place. The multiplicity of the two real and mythical anecdotes, the causal relationships and the language of the narration that resembles oral narration connect Badr-e Zamaneh to A Thousand and One Nights and the myth of Shahrzad. In terms of the content, the author is interested in the sociology and psychology of Shahrzad and Shahriar's story, the issue of child rearing, the status of woman and her rationality, and the position of the community leader in providing people with happiness and failure. He has focused on the confrontation between good and evil forces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arabic novel
  • Thousand and One Nights
  • The legend of Shahrzad
  • Badr-e Zamaneh
  • Mubarak Rabie
-    ادیب، علی‌محمد حسین (۱۳۸۸)، راه و روش تربیت از دیدگاه امام علی، ترجمه سید محمود رادمنش، تهران: موسسه انجام.
-  افضلی، علی (بی‌تا)، «خاستگاه فرهنگی داستان‌های هزارویک‌شب»، فصلنامة پژوهشی اندیشه‌های ادبی، سال چهارم از فصل جدید، شمارة ۱۱: صص137-161.
-    أمنصور، محمد (۲۰۰۶)، استراتیجات التجریب فی الروایة الغربیة المعاصرة، الدارالبیضاء: شرکة النشر و التوزیع المدارس.
-    ثمینی، نغمه (۱۳۷۹)، عشق و شعبده (پژوهشی در هزارویک‌شب)، چاپ اول، تهران: مرکز.
-    جحفه، عبدالمجید و مصطفی النحال، (2010)، سیدی شمهروش الطقوسی و السیاسی فی الأطلس الکبیر، المغرب: أفریقیا الشرق.
-    حسین پور آلاشتی، حسین و سوگل خسروی، (1391)، «بررسی ریشه‌های زن ستیزی در هزارو یک شب»، ششمین همایش ملی پژوهش‌های ادبی دانشگاه شهید بهشتی.
-    ربیع، مبارک (۱۹۸۴)، بدر زمانه، بیروت: الموسسه العربیه للدراسات.
-    ساری، محمد (۱۹۹۰)، «طبیعة الصراع و الرؤیة للعالم فی روایة «بدر زمانه» لــ مبارک ربیع»، مجلة آفاق، رقم ۱: ینایر: صص 113-107
-    ستوده، هدایت الله (۱۳۸۳)، آسیب‌شناسی جامعه، تهران: آوای نور.
-    شمیسا، سیروس (1383)، انواعادبی، تهران: میترا.
-    طرابیشی، جورج (۲۰۱۳)، الأعمال النقدیة الکاملة، ج ۳، الطبعة الأولی، دبی: دار مدارک للنشر.
-    طسوجی تبریزی، عبداللطیف (1387)، هزارویکشب،ترجمۀالفلیلهولیله، مقدمة علی اصغر حکمت، تهران: انتشارات دنیای کتاب.
-    الغذامی، عبدالله محمد (1997)، المرأة و الکتابة، الطبعة الثانیة، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
-    میرزایی، فرامرز و نوین حسینی (۱۳۹۰)، «بن‌مایه‌های افسانة شهرزاد ایرانی در نمایشنامة توفیق حکیم»،  مجلة زبان و ادبیات عرب، شماره ۴، بهار و تابستان: صص168-153.
-    مرتاض، عبدالملک (۱۹۹۸)، فی نظریة الروایة، الکویت: المجلس الوطنی الثقافی و الفنون و الآداب.
-    میر صادقی، جمال (۱۳۷۶)، عناصرداستان، چاپ سوم، تهران: سخن.
-    ______،______(1383)، داستان و ادبیات، چاپ اول، تهران: آیه مهر.
-    نجم، محمد یوسف (۱۹۶۶)، فنالقصة، الطبعة الخامسة: بیروت، دارالثقافة.
-    یقطین، سعید، (۱۹۸۵) القراءو التجربة حول التجریب فی الخطاب الروائی الجدید بالمغرب، بیروت:  دارالثقافة.
-    ؟، ألف لیلة و لیلة (1997)، المجلد الأول، بیروت: المکتبة الثقافیة.
-    ؟، ____________ (1997)، المجلد الثانی، بیروت: المکتبة الثقافیة. 
-    ویکیبدیا، الموسوعة الحرة، https://ar.m.wikipedia.org